του Κώστα Ζαχαριάδη*
Σε λίγες μέρες (30/11 - 12/12) ξεκινάει στο Παρίσι η Διεθνής Συνδιάσκεψη για το Κλίμα (COP 21). Η COP21 αποτελεί μια κρίσιμη συνδιάσκεψη, η οποία αναμένεται να οριστικοποιήσει τους νέους στόχους για τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου που θα αντικαταστήσουν τους στόχους που έθετε το Πρωτόκολλο του Κιότο και θα προστατεύουν το κλίμα.
Το προσχέδιο της συμφωνίας παρουσιάστηκε πρόσφατα από τον ΟΗΕ και περιλαμβάνει προτάσεις τόσο για τους μεγάλους ρυπαντές, όπως οι ΗΠΑ και η Ε.Ε., αλλά και για μικρότερες υπό ανάπτυξη χώρες. Η νέα συμφωνία θα θέτει προαιρετικούς και όχι δεσμευτικούς στόχους, που θα μπορούν μάλιστα να είναι διαφορετικοί για κάθε χώρα.
Δυστυχώς, η εμπειρία από προηγούμενες συνδιασκέψεις (Κανκούν, Λίμα, Βαρσοβία, Ντόχα κ.λπ.) δείχνει ότι οι συνεχείς διαπραγματεύσεις κάτω από την πίεση του λόμπι των ορυκτών καυσίμων οδηγούν τελικά σε αδύναμες συμφωνίες, χωρίς δεσμευτικό χαρακτήρα. Ο χρόνος περνάει και φαίνεται ότι ο παγκόσμιος στόχος, που παραμένει ο περιορισμός της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από 2 βαθμούς Κελσίου, δυσκολεύει. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις αντιδρούν στο ότι οι δεσμεύσεις, κυρίως των μεγάλων ρυπαντών, είναι ανεπαρκείς για να επιτευχθεί ο στόχος.
Δυστυχώς, η εμπειρία από προηγούμενες συνδιασκέψεις (Κανκούν, Λίμα, Βαρσοβία, Ντόχα κ.λπ.) δείχνει ότι οι συνεχείς διαπραγματεύσεις κάτω από την πίεση του λόμπι των ορυκτών καυσίμων οδηγούν τελικά σε αδύναμες συμφωνίες, χωρίς δεσμευτικό χαρακτήρα. Ο χρόνος περνάει και φαίνεται ότι ο παγκόσμιος στόχος, που παραμένει ο περιορισμός της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από 2 βαθμούς Κελσίου, δυσκολεύει. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις αντιδρούν στο ότι οι δεσμεύσεις, κυρίως των μεγάλων ρυπαντών, είναι ανεπαρκείς για να επιτευχθεί ο στόχος.
Σύμφωνα με στοιχεία του WWF, οι πληθυσμοί ψαριών, πτηνών, θηλαστικών, αμφίβιων και ερπετών έχουν μειωθεί κατά 52% τα τελευταία 45 χρόνια, ενώ οι ξηρασίες, η έλλειψη νερού, η διάβρωση των εδαφών, η αποψίλωση των δασών και η συσσώρευση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα γίνονται ολοένα και πιο εμφανείς. Παράλληλα, οι αλλαγές στο κλίμα οδηγούν και σε επιπτώσεις στον ενεργειακό τομέα, στη βιομηχανία, στις μεταφορές και στην οικονομία εν γένει. Η τελευταία αναφορά της IPCC (Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος), που δημοσιεύτηκε το 2013, επιβεβαιώνει ότι η κλιματική αλλαγή είναι παρούσα και αναμένεται να επηρεάσει, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, όλες τις χώρες του κόσμου.
Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, τα ακραία καιρικά φαινόμενα και η υποβάθμιση της καλλιεργήσιμης γης οδηγούν και σε αύξηση των μεταναστευτικών ροών, κυρίως από τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη. Η οξεία ταξική διάσταση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής είναι εμφανής αν αναλογιστούμε ποιες χώρες παράγουν τα μεγαλύτερα ποσά διοξειδίου του άνθρακα (ΗΠΑ, Ευρωπαϊκή Ένωση κ.ά.) και ποιες έχουν τις μεγαλύτερες συνέπειες από την υπερθέρμανση του πλανήτη (Κόστα Ρίκα, Γκάνα, Κένυα, Μαλδίβες κ.ά.) Τα είκοσι περισσότερο απειλούμενα από την κλιματική αλλαγή κράτη, μερικές εβδομάδες πριν από την Παγκόσμια Διάσκεψη για το Κλίμα, σχημάτισαν την ομάδα των «V20» για να ενώσουν τις προσπάθειές τους για κοινές διεκδικήσεις. Στην ομάδα περιλαμβάνονται μερικές από τις φτωχότερες και μικρότερες χώρες του κόσμου, ενώ το θέμα της χρηματοδότησής τους για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής παραμένει ακόμα ανοιχτό.
Η απαίτηση για την επίτευξη μια δίκαιης, φιλόδοξης και νομικά δεσμευτικής συμφωνίας, που θα βασίζεται στην αρχή των κοινών, αλλά διαφοροποιημένων ευθυνών και των αντίστοιχων δυνατοτήτων και στον στόχο του περιορισμού της ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου, είναι πιο αναγκαία από ποτέ. Το έτος 2050 έχει οριστεί ως η χρονιά - στόχος για την πλήρη παύση των παγκόσμιων εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα και την ολοκληρωτική στροφή στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Τα κράτη θα πρέπει να δεσμευτούν πως θα στρέψουν τις εθνικές πολιτικές τους μακριά από τα ορυκτά καύσιμα και προς την καθολική και ισότιμη πρόσβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ακόμη, είναι απαραίτητο να τεθούν οι βάσεις ενός δεσμευτικού και κοινωνικά δίκαιου πλαισίου δράσης για τη μείωση των εκπομπών αερίων ρύπων, ενάντια στην κερδοσκοπία των μηχανισμών της αγοράς, για τη σταδιακή απεξάρτηση των οικονομιών των ανεπτυγμένων χωρών από τον άνθρακα μέσα στα επόμενα 35-40 χρόνια.
Η μάχη για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής δεν αφορά, πρώτιστα, έναν τεχνικό - τεχνολογικό μετασχηματισμό. Είναι μια συνολική αντίληψη δημοκρατίας και δικαιωμάτων όχι μόνο των κρατών αλλά και των πολιτών μέσα στα ίδια τα κράτη. Στην εποχή της συνδυασμένης οικονομικής - περιβαλλοντικής κρίσης, είναι επιτακτική η ανάγκη ενός κοινωνικού - οικολογικού μετασχηματισμού της παραγωγικής διαδικασίας και των προτύπων κατανάλωσης στην κατεύθυνση μιας οικονομίας των κοινωνικών αναγκών και των περιβαλλοντικών αντοχών.
* Ο Κώστας Ζαχαριάδης είναι βιολόγος - περιβαλλοντολόγος
