Στο τέλος του 2014 δημοσιεύθηκαν δυο έρευνες για το ελληνικό λιανικό εμπόριο τα στοιχεία των οποίων απεικονίζουν την πραγματική κατάσταση στον τομέα αυτό.
Η μια έρευνα είναι της ΕΣΕΕ*, όπου παρουσιάζει εξελικτικά τον κύκλο εργασιών (τζίρο) στα καταστήματα λιανικής την τελευταία 6ετία κατά την εορταστική περίοδο, ο οποίος όπως φαίνεται από τα νούμερα βαίνει σταθερά μειούμενος. Από τα 21,9 δις ευρώ που ξοδεύονταν στην αγορά το 2008 το διάστημα των εορτών, το 2014 ο τζίρος εκτιμήθηκε περίπου στα 6,4 δις ευρώ. Και μόνο αυτό το στοιχείο της εντυπωσιακής μείωσης κατά 71%, σε συνδυασμό με τη σταθερότητα που έχει αυτή η κάθοδος, θα μπορούσαν να είναι αρκετά για να αποδειχθεί η λάθος πορεία που έχουν κινηθεί τα πράγματα στην λεγόμενη «πραγματική οικονομία».
Το ότι οι πολίτες ξόδεψαν στην αγορά λιγότερα από το 1/3 του ποσού που έδιναν λίγα χρόνια πριν, αποτυπώνει με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο την καθίζηση που έχουν υποστεί τα εισοδήματα, τον συντριπτικό περιορισμό των δαπανών των νοικοκυριών, αλλά και την κατακόρυφη μείωση των εισπράξεων των εμπορικών επιχειρήσεων, με ότι αυτό συνεπάγεται για όλο τον κύκλο της οικονομίας και τα δημόσια έσοδα.
Σύμφωνα με έρευνα του ΙΝΕΜΥ** της ΕΣΕΕ το πρόβλημα φαίνεται να είναι μεγαλύτερο για τις μικρές επιχειρήσεις. Ενδεικτικά να αναφερθεί ότι το 71% των επιχειρήσεων που δεν απασχολούν προσωπικό εμφάνισε μικρότερες πωλήσεις σε σύγκριση με την χριστουγεννιάτικη περίοδο του 2013. Επίσης, για τις επιχειρήσεις με κύκλο εργασιών των 15.000€ το αντίστοιχο ποσοστό αγγίζει το 90%.
Λίγο καιρό πιο πριν, η ΕΣΕΕ αναλύοντας τα στοιχεία της περιόδου των ενδιάμεσων εκπτώσεων του Νοεμβρίου, διαπίστωνε ότι οι πωλήσεις των καταστημάτων λιανεμπορίου κινήθηκαν οριακά πτωτικά, σε σύγκριση με την αντίστοιχη περσινή ενδιάμεση εκπτωτική περίοδο, και πως το 40% των επιχειρήσεων είδε τις φετινές πωλήσεις τη συγκεκριμένη περίοδο αναφοράς να παραμένουν στα ίδια επίπεδα και το 37% σε χαμηλότερα.
Αυτή η συνολικά δυσμενής εικόνα για το λιανικό εμπόριο είναι στην πραγματικότητα ακόμη χειρότερη για τις μικρότερες επιχειρήσεις, καθώς στο συνολικό μέσο όρο των αποτελεσμάτων προσμετρούνται και τα μεγάλα εμπορικά κέντρα τα οποία αποτελούν την εξαίρεση σε αυτό τον πτωτικό φαύλο κύκλο.
Π.χ. σύμφωνα με τελευταία στοιχεία, σημαντική αύξηση επισκεπτών (κατά 15%) παρουσίασε την περασμένη χρονιά το εμπορικό κέντρο Golden Hall που διαχειρίζεται η Lamda Development του ομίλου Λάτση, με εξίσου σημαντική αύξηση πωλήσεων κατά 12%, ενώ αύξηση κατά 7% παρουσίασε και η κερδοφορία του. Στο άλλο εμπορικό κέντρο της ίδιας εταιρείας, το The Mall Athens, ο τζίρος των καταστημάτων και ο αριθμός των επισκεπτών παρουσίασαν αύξηση κατά 7,5% και 5,5% αντίστοιχα.
Η δεύτερη έρευνα που δημοσιεύθηκε αυτή την περίοδο είναι της ΕΛΣΤΑΤ, όπου ανακοίνωσε τα στοιχεία απασχόλησης στο λιανικό εμπόριο κατά το γ’ τρίμηνο του 2014, με τον ετήσιο μέσο όρο να υποχωρεί για μια ακόμη χρονιά φθάνοντας στις 92,4 μ.β.***.
Αν μάλιστα το συγκρίνουμε με την κατάσταση στα τέλη του 2008, η πτώση του αριθμού των εργαζομένων στο λιανικό εμπόριο ξεπερνάει το 25%. Σε αυτό το σημείο πρέπει να διευκρινισθεί ότι δεν καταγράφονται οι θέσεις εργασίας, αλλά οι εργαζόμενοι, ανεξάρτητα από το εάν εργάζονται προσωρινά ή εποχικά, με μερική ή πλήρη απασχόληση. Και υπό αυτά τα κριτήρια ακόμα και αυτός ο μειούμενος αριθμός εργαζομένων δεν αντιπροσωπεύει τις θέσεις πλήρους εργασίας οι οποίες έχουν υποστεί ακόμη μεγαλύτερη μειώση, γιατί στον κλάδο του εμπορίου -ιδιαίτερα στις πολύ μεγάλες επιχειρήσεις- ανθούν οι ελαστικές σχέσεις εργασίας, τα 4ωρα, η απασχόληση μερικών ημερών τη βδομάδα, ή ακόμη και το μήνα.
Τι συμβαίνει στο Χαλάνδρι
Στο Χαλάνδρι, αν και παρουσιάζεται μια εικόνα αυξημένης κίνησης στα καταστήματα του κέντρου, η έρευνα της ΕΣΕΕ δείχνει ότι και εδώ υπήρξε μείωση (έως 20%) του τζίρου που πραγματοποίησαν οι έμποροι την εορταστική περίοδο, παρότι είχαν διαφανεί πιο αισιόδοξα μηνύματα το Νοέμβριο στην περίοδο των ενδιάμεσων εκπτώσεων, όπου υπήρχε μικρή αύξηση των αγορών σε σχέση με το 2013.
Σύμφωνα με την έρευνα, στο κέντρο του Χαλανδρίου εξακολουθεί να παραμένει κλειστό σχεδόν το 1 στα 5 μαγαζιά (18,3%) σημειώνοντας μια ελαφρά μείωση (22%) σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Η εικόνα αυτή θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και πλασματική, αφού είναι κοινός τόπος ότι εμπορικές επιχειρήσεις που βρίσκονταν στην περιφέρεια του εμπορικού κέντρου της πόλης, μετακομίζουν σε κεντρικότερα σημεία, καθώς βρίσκουν πλέον χαμηλότερα ενοίκια στα πολλά ξενοίκιαστα καταστήματα. Στην πραγματικότητα λοιπόν το «ισοζύγιο» ανοικτών-κλειστών καταστημάτων παραμένει αμετάβλητο και χωρίς να συνυπολογίζουμε τη μετατροπή πολλών από αυτά σε επιχειρήσεις εστίασης.
Αξιολογώντας όλα τα παραπάνω στοιχεία θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι το λιανικό εμπόριο, η αγορά, εξακολουθεί να βρίσκεται σε κάμψη, βαθιά πληγωμένη από τον μνημονιακό κύκλο καταστροφής. Ότι οι όποιοι πανηγυρισμοί ακούστηκαν περί ανάκαμψης, success story κλπ, δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα.
Επιπλέον, ότι όλες αυτές οι εισαγόμενες «μεταρρυθμίσεις» (ή καλύτερα απορρυθμίσεις) για την αναζωογόνηση της εμπορικής κίνησης αποδείχτηκαν ακόμη καταστροφικότερες.
Η καθιέρωση -σε περιορισμένο ή και πιο γενικευμένο βαθμό- της Κυριακάτικης εργασίας, οι «λευκές νύχτες», η εφαρμογή των πιο εξαντλητικών ωραρίων για να «εξυπηρετηθεί ο καταναλωτής», και συνολικά η θέσπιση όλων των εργασιακών πειραματισμών και εφευρημάτων της τρόικα και του ΟΟΣΑ, όχι μόνο δεν προσέφεραν τίποτα στην καταναλωτική κίνηση, αλλά αντιθέτως αποδυνάμωσαν ακόμη περισσότερο τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις οδηγώντας όλο και περισσότερες από αυτές στην υπερχρέωση και το κλείσιμο, ενίσχυσαν τα μεγάλα εμπορικά κέντρα-συγκροτήματα, μετέτρεψαν τους υπαλλήλους τους σε φθηνό, αναλώσιμο και υπερ-εκμεταλλεύσιμο εργατικό δυναμικό.
Η καθιέρωση -σε περιορισμένο ή και πιο γενικευμένο βαθμό- της Κυριακάτικης εργασίας, οι «λευκές νύχτες», η εφαρμογή των πιο εξαντλητικών ωραρίων για να «εξυπηρετηθεί ο καταναλωτής», και συνολικά η θέσπιση όλων των εργασιακών πειραματισμών και εφευρημάτων της τρόικα και του ΟΟΣΑ, όχι μόνο δεν προσέφεραν τίποτα στην καταναλωτική κίνηση, αλλά αντιθέτως αποδυνάμωσαν ακόμη περισσότερο τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις οδηγώντας όλο και περισσότερες από αυτές στην υπερχρέωση και το κλείσιμο, ενίσχυσαν τα μεγάλα εμπορικά κέντρα-συγκροτήματα, μετέτρεψαν τους υπαλλήλους τους σε φθηνό, αναλώσιμο και υπερ-εκμεταλλεύσιμο εργατικό δυναμικό.
Πρόκειται για μια κατάσταση η οποία υπό τις παρούσες πολιτικές επιλογές γενικευμένης λιτότητας και υπερφορολόγησης, με πρόσχημα μια τυφλή δημοσιονομική προσαρμογή για την εξυπηρέτηση των δανειστών της χώρας και των μνημονιακών δεσμεύσεων, δεν μπορεί να αναστραφεί εάν δεν αλλάξει η πολιτική που εφαρμόζεται στο σύνολο της και δεν δοθεί προτεραιότητα στην αναπτυξιακή και ενδογενή παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας και της χώρας, στη στήριξη των μικρών επιχειρήσεων και στην ενίσχυση των χαμηλών εισοδημάτων που θα τονώσουν την αγορά.
* Ελληνική Συνομοσπονδία Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας
** Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών της ΕΣΕΕ
** Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών της ΕΣΕΕ
*** μ.β.: Μονάδες βάσης - Ως Έτος Βάσης θεωρείται το 2010 με 100 μονάδες
