Σελίδες

Κόμματα, εκλογές και οδηγοί αυτοβελτίωσης - Πολιτικές εκφράσεις κοινωνίας σε κρίση

Σε όλη τη διάρκεια της σαραντάχρονης Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας καμία κυβέρνηση δεν εξάντλησε την τυπικά προβλεπόμενη τετραετία. Με το άλφα ή το βήτα πρόσχημα, συνήθως επικαλούμενος εκκρεμότητες εθνικής σημασίας, ο εκάστοτε πρωθυπουργός επέλεγε τον κατ’ αυτόν καταλληλότερο χρόνο για να προκηρύξει εκλογές. 

Αν αναλογισθούμε λοιπόν την ιστορική κρισιμότητα της περιόδου που διανύουμε από τις εκλογές 2009 και εφεξής, με τις πρωτόγνωρες οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές που έχουν εν τω μεταξύ επέλθει, δεν είναι παράξενο να τίθεται και πάλι ζήτημα εκλογών. Ένας κοινωνικός σχηματισμός που αλλάζει τόσο γρήγορα και επώδυνα, ή και καταστροφικά για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, αναζητεί νέες μορφές πολιτικής έκφρασης. Και αυτή η αναζήτηση, συχνά αγωνιώδης, πώς αλλιώς μπορεί να μορφοποιηθεί αν όχι με εκλογές, τουλάχιστον στο πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας;

Εκφράζεται κι αλλιώς ο μετασχηματισμός, με εξωστρεφείς, δημιουργικούς ή υπόγειους, άδηλους τρόπους· με ανάπτυξη άτυπων συλλογικοτήτων στα μικροκοινωνικά πεδία, με μετατοπίσεις του εκλογικού σώματος που άρχισαν ήδη τον Μάιο 2012, με αναδύσεις νέων πολιτικών σχημάτων, με πολλούς τρόπους. 

Δημοφιλής είναι, ας πούμε, στα social media και στα χάπενινγκ η άποψη «πρώτα ν’ αλλάξουμε νοοτροπία, πρώτα ν’ αλλάξουμε τον εαυτό μας», καταγόμενη εκ των οδηγών αυτοβελτίωσης. Από άλλες πνευματικές παραδόσεις, βεβαίως, γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι μεμονωμένα, ο καθείς μόνος του και εν απουσία ή εναντίον όλων, δεν μπορούν να καταφέρουν μεγάλα πράγματα. Μόνο λειτουργώντας συλλογικά, οργανωμένοι και σε συνομολογημένο πλαίσιο, μόνο ανατροφοδοτούμενοι με κοινές επιδιώξεις και ηθικά κίνητρα, οι άνθρωποι απελευθερώνουν τις δημιουργικές τους δυνάμεις και πετυχαίνουν τα μεγάλα πράγματα.

Τα κόμματα, τα συνδικάτα, οι επαγγελματικοί και εμπορικοί σύλλογοι, οι επιστημονικές ενώσεις, τα επιμελητήρια, είναι τέτοιες οργανώσεις, με αρετές και ελαττώματα. Η νέα κοινωνική δυναμική οδηγεί σε νέες μορφές οργάνωσης και παράλληλα ωθεί σε αναθεωρήσεις των παλαιών, σε ανακαινίσεις και μετασκευές. Στο ρευστό παρόν, και πάντα στο υφιστάμενο πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής, κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, τα κόμματα και οι εκλογές παραμένουν η κύρια, αν και όχι αποκλειστική, οδός πολιτικής έκφρασης του κυρίαρχου λαού, του πλήθους, των ποικίλων κοινωνικών υποκειμένων.

Ως εκ τούτου, πρέπει να ελέγξουμε κριτικά τον εύκολο ψόγο κατά των κομμάτων συλλήβδην ή κατά των «παλιών» κομμάτων. Ναι, πράγματι τα εν ενεργεία κόμματα κουβαλάνε πολλές αμαρτίες και πολλά σφάλματα, φθαρμένα πρόσωπα, καταδικαστέες πρακτικές. Το έχουμε πει σε ανέφελους καιρούς, τον καιρό που ουδείς εκ των νεόκοπων πολιτικών τα εμέμφετο· αντιθέτως συναγελάζοντο με τα πρόσωπα που τώρα πτύουν.

Παλαιά και νέα κόμματα φέρουν τα ίχνη του παρελθόντος των ανθρώπων τους, των ιδρυτών και ηγετών, των στελεχών τους. Παράγουν μνήμη και κρίνονται διαρκώς.

Οι εκλογές δεν οδηγούν κατ’ ανάγκην και μονοσήμαντα στην αστάθεια, όπως στερεοτυπικά μεταδίδεται. Οι εκλογές γίνονται για να ανανεωθεί και να αναδιατυπωθεί η λαϊκή εντολή, για να εκδιπλωθεί η λαϊκή βούληση στα εκάστοτε νέα δεδομένα. Από την ιστορική εμπειρία, άλλωστε, γνωρίζουμε ότι η Δημοκρατία δεν καταλύθηκε από τις συχνότερες εκλογές, αλλά από την κατάργησή τους.

Η σφοδρή οικονομική κρίση και η εξ αυτής κοινωνική αναστάτωση προκαλούν σύγχυση, φόβο, ανησυχία. Η ομαλή διαδοχή και η ομαλή λειτουργία της δημοκρατίας μπορούν να λειτουργήσουν αποσυμπιεστικά και να απελευθερώσουν δημιουργικές δυνάμεις, εφόσον όλα γίνονται με τήρηση αποδεκτών απ’ όλους κανόνων.