Με αφορμή την κατάργηση της αναγκαστικότητας των συνεταιρισμών στο βωμό του Νεοφιλελευθερισμού – όπλα του, μεταξύ άλλων, Μνημόνια και ΟΟΣΑ – τα μάτια της ψυχής και της μνήμης στρέφονται στο Χιώτη «Αντύπα», το Γεώργιο Κ. Σταγκούλη, τον Άνθρωπο, το Γιατρό, τον Αγρότη-Συνδικαλιστή, το Λαγέτη, τον Πρωτομάστορα, Ιδρυτή και Πρόεδρο επί 40 συναπτά έτη της Ε.Μ.Χ. Τούτο το άρθρο-κερί στη μνήμη του, μαζί και μαρμαρυγή παραμυθίας, για όλους εμάς τους περιλειπόμενους.
Ένας γιατρός αλλιώτικος απ’ τους άλλους, που δεν τον συγκινούν οι τίτλοι του «εξοχότατου» και «αξιότιμου», υπηρετεί την κοινωνική υπόθεση όχι με ιπποκράτειες μεθόδους, αλλά απ’ άλλο μετερίζι. Περιφερόμενος έφιππος, «από χωρίου εις χωρίον», με κίνδυνο και τη ζωή του, ακόμη, νοιάζεται περσότερο να επουλώσει άλλου είδους πληγές, όπως εκείνες της κοινωνικής αδικίας, της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, της εκμετάλλευσης των μαστιχοπαραγωγών απ’ τους ποικιλώνυμους εκμεταλλευτές τους, ανθρώπους ξένους προς τη φυσική και – συνακόλουθα – κοινωνική αξία αυτής της μοναδικότητας της «Χίας γης». Δεν έχει και πολλή σημασία αν αυτοί λέγονται μεσίτες, πράτες, μεταπράτες, μεγαλέμποροι, μαστιχάδες. «Φοβερόν το εμπεσείν εις χείρας Θεού ζώντος».
Τούτος, ο εικοσιεννιάχρονος γιατρός απ’ την Καλλιμασιά – ο Γεώργιος Σταγκούλης του Κων/νου και της Φραγκώς – εμβληματική ηγετική φυσιογνωμία απ’ το σχολειό, άνθρωπος αγέρωχος απ’ την κούνια του, μπροστάρης στις μεγάλες συγκεντρώσεις στις πλατείες των χωριών, τα καφενεία, τις «οικιακές συσκέψεις», ηλεκτρίζει, μαγεύει, μεθά τα πλήθη… Μιλά για την εκμετάλλευση, λες και την έχει νιώσει στο πετσί του, αναφέρεται στα αγαθά του «συμπράττειν και συνεταιρίζεσθαι» ομονοώντας, λες και βίωσε τόσες έγνοιες και σοφίες μέσα σε τόση λίγη ζήση. Μιλά για αγάπη, αυτοεκτίμηση, αυτοεμπιστοσύνη. Γονατίζει μπροστά στο γίγαντα μικρό άνθρωπο και του ψιθυρίζει πως θα νικήσουμε, αν ο «καθένας» ενταχθεί στους πολλούς κι όλοι μαζί γίνουμε «ένας». Έννοιες δύσκολες νοηματικά, για τους αγράμματους αγρότες, μα της ψυχής, που το αλάνθαστο αισθητήριό τους δεν τις αφήνει να πέσουν χάμω. Πάνε, βλέπεις και τα λόγια του χέρι – χέρι με τη στάση ζωής του. Γίνεται ο γιατρός τους, αν τον χρειαστούν και γι’ αυτό, όμως, ποτέ κι από κανένα δεν πληρώνεται. Αυτός ο «έκπαγλης ομορφιάς» λαγέτης ήξερε και του άρεσε να δίνει κι όχι να παίρνει. Είχε στο μέτωπο αστέρι.
Το κύκλωμα της μαστίχας τον γνωρίζει καλά. «Ο κύβος ερρίφθη»… Δύο απόπειρες δολοφονίας του, δεν άφησε ο ίδιος να πάρουν δημοσιότητα, για να μην καμφθεί το φρόνημα των συναγωνιστών του. Ήταν ηγέτης πάνω απ’ όλα. Μια σκοτεινή νύχτα του χειμώνα, μίσθαρνα χέρια τον τουφέκισαν στις κατεβασιές της Παναγιάς της Σικελιάς. Σκότωσαν, όμως, το άλογό του. Μια άλλη νύχτα, σ’ άλλη ενέδρα στην Παναγιά τη Μεντονιά, αργυρώνητοι του γιόμισαν, ευτυχώς, τα πόδια σκάγια. Οι κλήρες της νύχτας δεν το βάζουν κάτω, αρκυωρούν… Θα τον «παλούκωναν» – το άκρον άωτον της χλεύης – κάπου στο Πυργί και θα τον λιθοβολούσαν. Ένας πράτης απ’ τον Άγιο Γιώργη, που ευτυχώς δεν ήταν στο κόλπο, τον έσωσε με το δικό του αιφνιδιαστικό σκεπτικό: «Μη… θα τον κάνετε ήρωα κι αυτό σημαίνει το τέλος μας».
Δεν έγινε ήρωας, ήταν ήρωας και σύμβολο και σημείο αναφοράς μιας εποχής, που ανάγκασε την πολιτεία, το 1938, να ψηφίσει τον Αναγκαστικό Νόμο 1930, που μετέτρεψε «εν ριπή οφθαλμού» τους αποδεκατισμένους, απαξιωμένους, ταπεινωμένους παραγωγούς σε συνεταίρους περήφανους. Τους έμαθε να περπατούν στη μέση του δρόμου με το κεφάλι ψηλά. Δε χαρίστηκε ποτέ και σε κανένα. Άνθρωπος αγέρωχος, με θάρρος, με δύναμη, με πυγμή, με αξιοπρέπεια, με αγάπη για τον πλησίον, με γνώσεις, μόρφωση, καλλιέργεια, αποφάσισε να υπηρετήσει από ένα άλλο μετερίζι την ανθρώπινη υπόθεση, την ανθρώπινη ζωή, τον παράγοντα άνθρωπο, που τόσο πίστευε, σεβόταν, αγαπούσε. Πρωτομάστορας κι ακρογωνιαίος λίθος στη δόμηση του πρώτου ουσιαστικού συνεταιριστικού κινήματος στον τόπο, μ’ απαύγασμα πανελλήνιο και όχι μόνο. Οδίτης ακατάβλητος, πάσχιζε σ’ όλη του τη ζωή και μ’ όλες του τις δυνάμεις να βάλει καινούργιους οδοδείκτες στη διαδρομή της κοινωνίας, ν’ αφήσει έναν κόσμο καλύτερο απ’ ό,τι τον βρήκε.
Αυτός ήταν ο Γεώργιος Σταγκούλης, ο γιατρός που λύγισε την Ιστορία του τόπου, που ανάστησε την κοινωνικοοικονομική ζωή της Νότιας Χίου με το ελιξίριο-μαστίχα και δεν την άφησε να μαραθεί, σαν της Βόρειας.
Σ‘ έναν εξώστη του ουρανού − όλως τυχαία πρόσφατα − συναντήθηκαν ο Γεώργιος Σταγκούλης και ο μεγάλος θεωρητικός και στυλοβάτης του καπιταλισμού, Τζον Μέιναρντ Κέινς. Μίλησαν πολύ και για πολλά και προπαντός για το Συνεταιριστικό Κίνημα. Καληνυχτίζοντας τον Πρόεδρο ο στυλοβάτης του καπιταλισμού τον χτύπησε θωπευτικά στην πλάτη επαναλαμβάνοντας τη γνωστή και εναργή περί καπιταλισμού άποψή του: «Γεώργιε, ο καπιταλισμός είναι το καταπληκτικό πιστεύω ότι οι πιο μοχθηροί άνθρωποι θα προβούν στις πιο μοχθηρές πράξεις για το καλύτερο όλων».
Τι χρείαν άλλων μαρτύρων έχομεν;
