Από τις 5 Μαΐου το προαύλιο του σχολείου στις φυλακές ανηλίκων Αυλώνα δεν έχει μόνο τσιμέντο και θυμωμένα πρόσωπα. Πίσω από την μπασκέτα και μπροστά από τον ζωγραφισμένο τοίχο, που δείχνει μια σιδερένια μπάλα να τον σπάει για να φανεί από τα φανταστικά χαλάσματα ο ουρανός, έχουν φυτευθεί δύο μικρές ελιές μέσα σε κράνη. Ελιές έχουν φυτευθεί και σ' άλλους χώρους της φυλακής. Αυτό είναι το έργο του Φώτη Καραγεωργίου, νέου καλλιτέχνη, που αναβιώνει την κοινωνική γλυπτική του Γιόζεφ Μπόις και αναδεικνύει την επίδραση που μπορεί να έχει η τέχνη στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Tα κράνη έχουν τρυπηθεί από κάτω. Όσο περνούν τα χρόνια, οι ρίζες των δέντρων θα μεγαλώνουν κι είτε θα τα σπάσουν, είτε θα τα αφομοιώσουν. Το έργο έγινε υπό την αιγίδα της σχολής των Καλών Τεχνών και στις 30 Μαΐου θα έχει συνέχεια στις φυλακές Κορυδαλλού.Ο συμβολισμός
Οι ελιές και τα κράνη συμβολίζουν την κοινωνική αντίθεση μεταξύ ζωής και θανάτου. "Η ελιά είναι ένα δέντρο - σύμβολο για τη χώρα και το κράνος το κομμάτι της Ιστορίας που θέλουμε να ξεχάσουμε. Η ελιά είναι το σύμβολο της ζωής. Το κράνος είναι άψυχο", εξηγεί ο Φ. Καραγεωργίου. "Ο άνθρωπος τα χρησιμοποιεί σε διαφορετικές εκφάνσεις της ζωής του. Το κράνος το χρειάζεται είτε για να επιτεθεί είτε για να αμυνθεί. Όταν υπάρχει όμως ευημερία και δικαιοσύνη, δεν το χρειάζεται και τότε ασχολείται με άλλα, όπως το να φυτέψει ένα δέντρο", προσθέτει.
Η πρώτη εικαστική εγκατάσταση έγινε πριν λίγους μήνες στο Γενικό Νοσοκομείο Παπαγεωργίου στη Θεσσαλονίκη σε συνεργασία με τον σύλλογο εθελοντών "Η αντηρίδα". "Το ζωντανό αυτό γλυπτό φροντίζω να τοποθετείται σε χώρους που έχει λόγο ύπαρξης", επισημαίνει ο Φ. Καραγεωργίου. Στη φυλακή το έργο αποκτά ιδιαίτερο νόημα. Η ελιά που μεγαλώνει είναι ο αγώνας για την ελευθερία που δίνει ο καθένας μέσα, αλλά κι έξω από αυτή. "Έξω από το κτήριο των φυλακών, τα γύρω χωράφια είναι γεμάτα ελιές και πιο πέρα άνθρωποι που έχουν οργανώσει τη ζωή τους. Έχουν φτιάξει μια κοινωνία, αγαπούν, χαίρονται, ψηφίζουν, πάνε διακοπές. Δραστηριότητες που συνοδεύουν τον ελεύθερο άνθρωπο. Είναι όμως πράγματι ελεύθεροι ή μήπως εγκλωβισμένοι; Πηγαίνοντας στις φυλακές, σ' ένα χώρο εγκλεισμού, βλέπεις ότι τα μέλη αυτής της κοινωνίας δεν έχουν τίποτα κοινό με τους έξω, εκτός από τα... κράνη. Οι ελιές έξω συνομιλούν με τις ελιές μέσα και οι άνθρωποι έξω συμβιώνουν με κράνη όπως και οι μέσα. Το αόρατο κελί του έξω κόσμου, στη φυλακή υλοποιείται και γίνεται ορατό. Το νιώθεις και το βλέπεις. Ακούς το χαρακτηριστικό 'κλανγκ' της πόρτας να ξεκλειδώνει και μετά να ανοιγεί για να πας στην επόμενη".
Η αλλαγή στην καθημερινότητα της φυλακής
Το έργο έχει ήδη αγαπηθεί από τα παιδιά, λέει στην "Α" ο Πέτρος Δαμιανός, διευθυντής του σχολείου στις φυλακές Αυλώνα. "Πριν βάλουμε προστατευτικά στις ελιές, δύο παιδιά κάθονταν μπροστά με το σώμα τους για να τις προστατέψουν από κάποια μπαλιά".
Κάθε ελιά έχει όνομα καλλιτέχνη και τη φροντίδα της έχει αναλάβει ένα παιδί. Ρέμπραντ, Ελ Γκρέκο, Πικάσο, μερικά από τα ονόματα. "Τα παιδιά ζήτησαν από τους δασκάλους να μάθουν για το έργο τους", αναφέρει ο Π. Δαμιανός. Η τέχνη στον πραγματικό της ρόλο. Μακριά από τα σαλόνια, δίνοντας δύναμη και γνώση σε παιδιά που έχουν μάθει μόνο να "πληρώνουν", να τιμωρούνται.
Για να φυτευτούν οι ελιές χρειάστηκε να σπάσει πρώτα το τσιμέντο στο προαύλιο της φυλακής. Οι αρχικές αντιρρήσεις, υπό τον φόβο ότι θα μπορούσαν μέσα στις τρύπες να "κρυφτούν" αντικείμενα από τους κρατούμενους, ξεπεράστηκαν και πρυτάνευσε η λογική. Το Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα ενέκρινε την πρωτοβουλία, η οποία αγκαλιάστηκε απ' όλους. "Σπάω το τσιμέντο σημαίνει πολλά. Σπάω μια κατάσταση που είναι άσχημη, σπάω ένα κατεστημένο που θέλω να τ' αλλάξω, σπάω μια φυλακή που πρέπει να γίνει διαφορετική, που δεν πρέπει να υπάρχει. Μια φυλακή ανηλίκων που θα έπρεπε να είχαμε καταργήσει. Οι φυλακές δεν είναι για τους ανηλίκους. Η πολιτεία, η κοινωνία, πρέπει να φροντίσουν διαφορετικά τις περιπτώσεις των παραβατικών παιδιών", το μήνυμα ελπίδας, αλλά και αγωνίας που εκπέμπει ο Π. Δαμιανός.
"Το έργο είμαστε εμείς"
Η εγκατάσταση δεν εστιάζει στα σύμβολα, αλλά στον άνθρωπο, τονίζει ο Φ. Καραγεωργίου. "Το έργο είμαστε εμείς. Δεν είναι ούτε καν το δέντρο, ούτε καν το κράνος. Αυτά είναι απλά σύμβολα. Είμαστε εμείς που μέσω αυτών των συμβόλων βλέπουμε κομμάτια του εαυτού μας, τα οποία εξελίσσονται μαζί τους στον χρόνο. Από τον άνθρωπο που πήραμε τις ελιές και το χώμα μέχρι τον δημοσιογράφο που ασχολείται με το έργο. Αισθανόμαστε σαν το κράνος ή σαν την ελιά;" Ο χρόνος είναι καθοριστικός για το έργο. "Η δύναμη του έργου θα φανεί μετά από 15 και περισσότερα χρόνια. Υπάρχει πολύ μέλλον. Αλλά κάθε καινούργιο φυλλαράκι της ελιάς ή κάθε μέρα που θα σκουριάζει περισσότερο το κράνος, η δράση αυτή θα είναι ζωντανή".
Η θεωρία του Μπόις ότι η τέχνη είναι "θεραπευτική" επιβεβαιώθηκε. "Είδα τα παιδιά να μου ζητούν να βάλω και στο δικό τους προαύλιο δέντρα. Δεν προσέγγιζαν το έργο με τη λέξη 'κράνος', αλλά με τη λέξη 'δέντρο'", αναφέρει ο Φ. Καραγεωργίου. Το κάθε δέντρο έχει υιοθετηθεί από ένα παιδί. Όταν αυτό αποφυλακιστεί, το παιδί είναι υποχρεωμένο να έχει βρει πρώτα τον διάδοχο "ιδιοκτήτη".
Επόμενη δεντροφύτευση στον Κορυδαλλό
Η πρώτη εικαστική εγκατάσταση έγινε πριν λίγους μήνες στο Γενικό Νοσοκομείο Παπαγεωργίου στη Θεσσαλονίκη σε συνεργασία με τον σύλλογο εθελοντών "Η αντηρίδα". "Το ζωντανό αυτό γλυπτό φροντίζω να τοποθετείται σε χώρους που έχει λόγο ύπαρξης", επισημαίνει ο Φ. Καραγεωργίου. Στη φυλακή το έργο αποκτά ιδιαίτερο νόημα. Η ελιά που μεγαλώνει είναι ο αγώνας για την ελευθερία που δίνει ο καθένας μέσα, αλλά κι έξω από αυτή. "Έξω από το κτήριο των φυλακών, τα γύρω χωράφια είναι γεμάτα ελιές και πιο πέρα άνθρωποι που έχουν οργανώσει τη ζωή τους. Έχουν φτιάξει μια κοινωνία, αγαπούν, χαίρονται, ψηφίζουν, πάνε διακοπές. Δραστηριότητες που συνοδεύουν τον ελεύθερο άνθρωπο. Είναι όμως πράγματι ελεύθεροι ή μήπως εγκλωβισμένοι; Πηγαίνοντας στις φυλακές, σ' ένα χώρο εγκλεισμού, βλέπεις ότι τα μέλη αυτής της κοινωνίας δεν έχουν τίποτα κοινό με τους έξω, εκτός από τα... κράνη. Οι ελιές έξω συνομιλούν με τις ελιές μέσα και οι άνθρωποι έξω συμβιώνουν με κράνη όπως και οι μέσα. Το αόρατο κελί του έξω κόσμου, στη φυλακή υλοποιείται και γίνεται ορατό. Το νιώθεις και το βλέπεις. Ακούς το χαρακτηριστικό 'κλανγκ' της πόρτας να ξεκλειδώνει και μετά να ανοιγεί για να πας στην επόμενη".
Η αλλαγή στην καθημερινότητα της φυλακής
Το έργο έχει ήδη αγαπηθεί από τα παιδιά, λέει στην "Α" ο Πέτρος Δαμιανός, διευθυντής του σχολείου στις φυλακές Αυλώνα. "Πριν βάλουμε προστατευτικά στις ελιές, δύο παιδιά κάθονταν μπροστά με το σώμα τους για να τις προστατέψουν από κάποια μπαλιά".
Κάθε ελιά έχει όνομα καλλιτέχνη και τη φροντίδα της έχει αναλάβει ένα παιδί. Ρέμπραντ, Ελ Γκρέκο, Πικάσο, μερικά από τα ονόματα. "Τα παιδιά ζήτησαν από τους δασκάλους να μάθουν για το έργο τους", αναφέρει ο Π. Δαμιανός. Η τέχνη στον πραγματικό της ρόλο. Μακριά από τα σαλόνια, δίνοντας δύναμη και γνώση σε παιδιά που έχουν μάθει μόνο να "πληρώνουν", να τιμωρούνται.
Για να φυτευτούν οι ελιές χρειάστηκε να σπάσει πρώτα το τσιμέντο στο προαύλιο της φυλακής. Οι αρχικές αντιρρήσεις, υπό τον φόβο ότι θα μπορούσαν μέσα στις τρύπες να "κρυφτούν" αντικείμενα από τους κρατούμενους, ξεπεράστηκαν και πρυτάνευσε η λογική. Το Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα ενέκρινε την πρωτοβουλία, η οποία αγκαλιάστηκε απ' όλους. "Σπάω το τσιμέντο σημαίνει πολλά. Σπάω μια κατάσταση που είναι άσχημη, σπάω ένα κατεστημένο που θέλω να τ' αλλάξω, σπάω μια φυλακή που πρέπει να γίνει διαφορετική, που δεν πρέπει να υπάρχει. Μια φυλακή ανηλίκων που θα έπρεπε να είχαμε καταργήσει. Οι φυλακές δεν είναι για τους ανηλίκους. Η πολιτεία, η κοινωνία, πρέπει να φροντίσουν διαφορετικά τις περιπτώσεις των παραβατικών παιδιών", το μήνυμα ελπίδας, αλλά και αγωνίας που εκπέμπει ο Π. Δαμιανός.
"Το έργο είμαστε εμείς"
Η εγκατάσταση δεν εστιάζει στα σύμβολα, αλλά στον άνθρωπο, τονίζει ο Φ. Καραγεωργίου. "Το έργο είμαστε εμείς. Δεν είναι ούτε καν το δέντρο, ούτε καν το κράνος. Αυτά είναι απλά σύμβολα. Είμαστε εμείς που μέσω αυτών των συμβόλων βλέπουμε κομμάτια του εαυτού μας, τα οποία εξελίσσονται μαζί τους στον χρόνο. Από τον άνθρωπο που πήραμε τις ελιές και το χώμα μέχρι τον δημοσιογράφο που ασχολείται με το έργο. Αισθανόμαστε σαν το κράνος ή σαν την ελιά;" Ο χρόνος είναι καθοριστικός για το έργο. "Η δύναμη του έργου θα φανεί μετά από 15 και περισσότερα χρόνια. Υπάρχει πολύ μέλλον. Αλλά κάθε καινούργιο φυλλαράκι της ελιάς ή κάθε μέρα που θα σκουριάζει περισσότερο το κράνος, η δράση αυτή θα είναι ζωντανή".
Η θεωρία του Μπόις ότι η τέχνη είναι "θεραπευτική" επιβεβαιώθηκε. "Είδα τα παιδιά να μου ζητούν να βάλω και στο δικό τους προαύλιο δέντρα. Δεν προσέγγιζαν το έργο με τη λέξη 'κράνος', αλλά με τη λέξη 'δέντρο'", αναφέρει ο Φ. Καραγεωργίου. Το κάθε δέντρο έχει υιοθετηθεί από ένα παιδί. Όταν αυτό αποφυλακιστεί, το παιδί είναι υποχρεωμένο να έχει βρει πρώτα τον διάδοχο "ιδιοκτήτη".
Επόμενη δεντροφύτευση στον Κορυδαλλό
Στις 30 Μαΐου, η ίδια εγκατάσταση θα γίνει στον Κορυδαλλό. Θα φυτευθούν δέντρα στο δημαρχείο, "το σπίτι του πολίτη" και μέσα στις φυλακές. Θα στηθεί ένας βουβός διάλογος του "έξω" με το "μέσα". Με τις ελιές να αντιπροσωπεύουν την ελευθερία και την ελπίδα και τα κράνη τον περιορισμό με φυλακισμένους εντός κι εκτός τειχών, κάγκελων, συρματοπλεγμάτων
Πηγή: avgi.gr - Κώστας Παπαντωνίου
