του Δημήτρη Τσούχλη*
Με αφορμή τις απευθείας, όπως ακούγεται, συνεννοήσεις της δημοτικής Αρχής με το νόμιμο εκπρόσωπο της κοινωνικής συνεταιριστικής επιχείρησης «ΑΚΜΗ» για την εκχώρηση αρμοδιοτήτων του Δήμου και Νομικών Προσώπων του έναντι μεγάλων ποσών, στη προεκλογική περίοδο που διανύουμε ήταν κόκκινο πανί και προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, μηνύσεις και πολιτικές καταδίκες.
Αντιδράσεις τόσο επί της διαδικασίας όσο και επικρίσεις για τις κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις με έντονη πολιτική χροιά και επιχειρήματα πολωτικά, τα οποία στο τέλος παράγουν το συμπέρασμα ότι εν γένει οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις δεν είναι τίποτα περισσότερο από ακόμη ένα εργαλείο συγκρότησης και αναπαραγωγής πελατειακών συμφερόντων. Επιπλέον, σε αυτό τον τόπο διαμορφώνεται τέτοιο κλίμα με το οποίο όποιος σκέφτεται να ξεκινήσει τέτοιο εγχείρημα αυτομάτως οφείλει να αποδείξει ότι δεν είναι διαπλεκόμενος και κοινωνικά επικίνδυνος για τα εργασιακά δικαιώματα και δεν εποφθαλμιά δημόσιους πόρους.
Ο εξόχως προβληματικός τρόπος που μέχρι σήμερα αναδείχθηκε το θέμα θυμίζει στις αναλογίες του το ζήτημα ένταξης της βόρειας Χίου στο δίκτυο Φύση 2000 και το πώς είχαν αντιληφθεί τότε το θέμα ως δημόσιοι σχολιαστές, αιρετοί και τοπικά μέσα ενημέρωσης. Τότε για ακαδημαϊκούς λόγους επιχειρώντας μία ανάλυση του δημόσιου λόγου και των επιχειρημάτων είχα εντοπίσει 88 διαφορετικές επικρίσεις ενάντια στην ένταξη της βόρειας Χίου στο δίκτυο Νatura. Επικρίσεις οι οποίες μετέρχονταν κάθε λογής υποψίες, σενάρια συνομωσίας και φόβους, χωρίς ούτε ένας από τους εκφραστές να γνωρίζει ακριβώς το αντικείμενο συζήτησης όπως διαπίστωσα αργότερα σε συνεντεύξεις που είχα με τους ίδιους όταν τους απηύθυνα το ερώτημα για το τι γνωρίζουν σχετικά με το τι είναι Δίκτυο Φύση 2000.
Με ακριβώς τον ίδιο τρόπο γίνεται η δημόσια συζήτηση για τις ΚοινΣεπ σήμερα. Ήδη οι ΚοινΣεπ έχουν ταυτιστεί με διάλυση των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων των εργαζόμενων, με τις συμπράξεις ΣΔΙΤ, με εκχώρηση των προνιακών και δημόσιων υπηρεσιών, με διαπλοκή, με διασπάθιση δημόσιου χρήματος, με παράκαμψη της νομοθεσίας. Ας βάλουμε λοιπόν τα πράγματα σε μια σειρά ώστε να κατανοήσουμε τι τελικά είναι οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις.
Το νομικό πλαίσιο των ΚοινΣεπ (ν. 4019/2011) αποτελεί ουσιαστικά την εξέλιξη της συνεργατικής νομοθεσίας και συγκροτεί αυτό που διεθνώς ονομάζεται κοινωνική οικονομία (Περισσότερα για τις βασικές ερωτήσεις/απαντήσεις εδώ).
Η κλίμακα και το μέγεθος αυτού του ενδιάμεσου πυλώνα της οικονομίας σε τρίτες χώρες έχει σημαντικό ποσοστό στο Α.Ε.Π διαφόρων χωρών (λ.χ βέλγιο 10% Γαλλία 12%) με χιλιάδες εγχειρήματα συνεργατικών σχημάτων για το περιβάλλον, το δίκαιο εμπόριο, τα συνεργατικά καταστήματα, τις από κοινού προμήθειες, την ανάδειξη πολιτιστικής κληρονομιάς, την επιστημονική έρευνα, παραγωγικούς σκοπούς, επανένταξη φυλακισμένων ή ατόμων με ψυχικές διαταραχές, με μονάδες ανακατασκευής και επαναχρησιμοποίησης ηλεκτρικών/ηλεκτρονικών ειδών.
Οι καταβολές των συνεταιριστικών κοινωνικών επιχειρήσεων εντοπίζονται ιστορικά στις απαρχές των συνεταιρισμών με έντονη πολιτική και κοινωνική χροιά με πρωτοπόρους αντιεξουσιαστές, κουμουνιστές, κοινωνιστές ή εν γένει προοδευτικούς. Σκοπός δεν είναι το ατομικό κέρδος όσων συμμετέχουν ή των μετόχων τους όπως στις κλασσικές επιχειρήσεις αλλά η προώθηση της κουλτούρας συνεργασίας, η προώθηση ιδεών και εγχειρημάτων για όσους θέλουν αλλά δεν έχουν τα μέσα ή διαφωνούν με ριζικό τρόπο πολιτικά ότι για να ξεκινήσεις μια προσπάθεια πρέπει να είσαι είτε κρατιστής ή επιχειρηματίας και για να βελτιώσεις την κοινωνική σου θέση ή απλά για να τα βγάλεις πέρα πρέπει να είσαι υπάλληλος ή κολλητός της εξουσίας.
Επιπλέον, στις μέρες μας με την λαίλαπα των μνημονίων και περισσότερους από 1,5 εκατομμύρια ανέργους οι υγιείς συνέργιες και οι συλλογικές προσπάθειες από τα «κάτω» άνεργων επιστημόνων, αγροτών, νέων μπορούν υπό προϋποθέσεις να είναι μία διέξοδος. Για παράδειγμα, θα μπορούσε στη Νότια Χίο, μια ομάδα αγροτών να συνεργαστεί στη παραγωγή βιολογικών νωπών λαχανικών εντός μιας κοινωνικής συνεταιριστικής επιχείρησης τα οποία διαθέτει η ίδια σε άμεσο δίκτυο πελατών ή στήνει ένα δικό της σημείο πώλησης ή ακόμη τα διαθέτει σε καταστήματα πώλησης βιολογικών προϊόντων. Όπως όμως διαμορφώνεται μέχρι σήμερα η περιρρέουσα ατμόσφαιρα στο δημόσιο λόγο αλλά και με τον τρόπο που φαίνεται η Δημοτική Αρχή να αντιλαμβάνεται το θέμα, φοβάμαι ότι και οι αγρότες του παραδείγματος μας κινδυνεύουν να χαρακτηριστούν «λαμόγια» και «ύποπτοι».
Διδάκτορας τμήματος Περιβάλλοντος Πανεπιστημίου Αιγαίου.
