ομιλία στο συνέδριο "Εκκλησία και Αριστερά"
Θέλω να σας διαβεβαιώσω πως στέκομαι σ' αυτό το βήμα χωρίς την παραμικρή αμηχανία. Αντίθετα θεωρώ πως συμμετέχω σε ένα συνέδριο με θέμα «εκκλησία και αριστερά», για το οποίο οφείλω να συγχαρώ τους εμπνευστές και οργανωτές και συγχρόνως νιώθω την κρυφή ενοχή ότι παρόμοιες πρωτοβουλίες όφειλε να είχε πάρει η δική μας αριστερά εδώ και πολύ καιρό.
Γιατί, και ας μου επιτρέψει ο κ. Σταμούλης να δανειστώ τα λόγια του, «η συζήτηση στο δημόσιο χώρο, πραγματικοτήτων με διαφορετικό χαρακτήρα... δεν αποτελεί πολυτέλεια, πολύ περισσότερο δεν αποτελεί ύποπτη υπερβολή, απερισκεψία, αλλά βαθιά αναγκαιότητα η οποία κυρίως και πάνω από όλα συνδέεται με την ιστορική στιγμή». Σε κάθε περίπτωση όμως, μια τέτοια συζήτηση ήταν καθ' αυτή αναγκαία και σε προηγούμενο χρόνο.
Η ιστορική συγκυρία καθορίζεται από την κρίση. Κρίση οικονομική, πολιτική, κοινωνική, κρίση αξιών και ιδεών και αυτή η κρίση σκιάζει κάθε μας στιγμή και πράξη. Συγχρόνως, σας καλώ να αξιοποιήσουμε τη λέξη «κρίση» και με την άλλη της σημασία, ως αξιολόγηση μιας περιόδου, μιας κατάστασης, προσώπων ή προσώπου και την εκ της αξιολόγησης απόφαση.
«Βάση της πολιτικής μας είναι η ακύρωση των μνημονιακών πολιτικών και η αντιμετώπιση του χρέους ως ευρωπαϊκό πρόβλημα με απαραίτητο στοιχείο τη διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του»
Και έχουμε πολλά να αξιολογήσουμε και να πάρουμε αποφάσεις. Τρία χρόνια τώρα ο λαός μας, η συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας, στενάζει κάτω από την πιο βάρβαρη νεοφιλελεύθερη πολιτική λιτότητας. Την πολιτική των μνημονίων. Τα εισοδήματα έχουν βαθιά περικοπεί, ιδιαίτερα των μισθωτών, συνταξιούχων, αγροτών, μικρομεσαίων. Ένα τσουνάμι ανεργίας σαρώνει τη χώρα, το κοινωνικό κράτος έχει διαλυθεί, τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας δίνονται ως εγγυήσεις στους τοκογλύφους δανειστές, η χώρα έχει μετατραπεί σε «αποικία χρέους», η οικονομική και διοικητική μηχανή έχει αποδιοργανωθεί. Η χώρα εν τέλει βρίσκεται στα πρόθυρα, αν δε βρίσκεται ήδη σε ανθρωπιστική κρίση. Η Ελλάδα λειτουργεί σαν πειραματόζωο επιβολής συγκεκριμένου μοντέλου, μέσα από το οποίο το διεθνές κεφάλαιο προσπαθεί να ξεπεράσει την κρίση του.
Τα πράγματα όμως είναι ακόμα χειρότερα: μαζί με την Ελλάδα που πληρώνει, υπάρχει η Ελλάδα, ναι αυτό το λεπτότατο στρώμα της κοινωνίας, που κερδίζει. Το «τρίγωνο της αμαρτίας» που συγκροτείται από ένα σάπιο πολιτικό σύστημα που θεωρεί τη χώρα και την κοινωνία ιδιοκτησία του και μετέρχεται αντιδημοκρατικές κοινοβουλευτικές πρακτικές και καταστολή για να επιβάλει την πολιτική του, τον κόσμο των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων και μέρος του μιντιακού συστήματος, έχει καθίσει στον τράχηλο του λαού μας και εθελόδουλα προσανατολισμένο στη διεθνή κλεπτοκρατία, απομυζά την κοινωνία.
Το ακόμα χειρότερο είναι πως παρά την προφανή κοινωνική καταστροφή, παρά την αναποτελεσματικότητα στην επίτευξη των στόχων που οι ίδιοι βάζουν, η συνταγή παραμένει αναλλοίωτη. Και ακόμα χειρότερα, η όποια προοπτική ανάπτυξης ιδιωτικοποιείται, την ίδια ώρα που αφαιρούνται από την κοινωνία όπλα. Πολιτικά όπλα, αναπτυξιακά όπλα, κοινωνικά όπλα.
Σ' αυτή τη δύσκολη στιγμή η αριστερά, ο «συνασπισμός ριζοσπαστικής αριστεράς-ενιαίο κοινωνικό μέτωπο» (ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ) δεν θα αφήσει την κοινωνία να συντριβεί. Δεν θα αφήσει τους ανθρώπους να συνηθίσουν στην φτώχεια.
Ο δικός μας δρόμος είναι ο δρόμος της αντίστασης, της κοινωνικής αλληλεγγύης και τουεναλλακτικού προγράμματος που θα ακυρώσει την μνημονιακή πολιτική λιτότητας, θα σταματήσει την καταστροφή, θα ανασυντάξει τις κοινωνικές δυνάμεις στο δρόμο της ανάπτυξης, με στόχο την εξυπηρέτηση των κοινωνικών αναγκών και την υπεράσπιση και διεύρυνση των κοινωνικών δικαιωμάτων.
Είμαστε πεισμένοι πως αν η κρίση της δεκαετίας του '30 ξεπεράστηκε μέσα από το κράτος, της δεκαετίας του '70 μέσα από τις αγορές, αυτή η κρίση θα ξεπεραστεί μέσα από τις κοινωνίες. Το πρόγραμμα ελπίδας που καταθέτουμε είναι και ρεαλιστικό και εφικτό. Έχει ως βάση του την ακύρωση των μνημονιακών πολιτικών, απαιτεί την αντιμετώπιση του χρέους ως ευρωπαϊκό πρόβλημα, κοινό νόμισμα- κοινό πρόβλημα, με απαραίτητο στοιχείo τη διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του. Αναζητά την αναδιανομή του πλούτου και ιεραρχεί ως πρώτες προτεραιότητες του οικονομικού προϊόντος την ανακούφιση των πλέον θιγόμενων κατηγοριών και την ενίσχυση των υπηρεσιών δημόσιας και δωρεάν υγείας και δημόσιας και δωρεάν παιδείας.
«Το θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας είναι ένα θέμα περίπλοκο με ιστορικές καταβολές, κρατικές παρεμβάσεις, πολλαπλούς φορείς, που δεν του αξίζει επικοινωνιακή διαχείριση και που δένεται με την απόλυτη εξασφάλιση του μισθού και της σύνταξης του κλήρου»
Το πρόγραμμα ελπίδας του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ θέλει μια κυβέρνηση και μια διοικητική μηχανή που δουλεύει μακριά και ενάντια στη διαπλοκή και τη διαφθορά. Η παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας απαιτεί σχεδιασμό και επιλογές σε επίπεδο χωροταξικό και οικονομικό, ώστε να αξιοποιηθούν η θέση και συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας και να ενδυναμωθεί η εσωτερική αγορά. Για μας η σχέση κόστους-οφέλους έχει πάντα κοινωνικό πρόσημο.
Επιτρέψτε μου έναν παραλληλισμό: αν στη θεολογία αναζητούμε το δρόμο της αρετής και της αγάπης και εξ αυτού αντιστρατευόμαστε την αμαρτία, η αριστερά υπηρετεί το δρόμο της ανθρώπινης δημιουργικότητας και αξιοπρέπειας και εξ αυτού μάχεται την ατομική και κοινωνική αδικία.
Για την αριστερά οι έννοιες της συλλογικότητας, της συνεργασίας, της κοινωνικής φροντίδας είναι έμφυτες και στο κοινωνικό και στο οικονομικό της πρόγραμμα και αυτά τα στοιχεία του δίνουν τον ριζοσπαστικό του χαρακτήρα. Εκείνο που μπορούμε όμως σίγουρα να υποσχεθούμε είναι πως όλα αυτά που επαγγελλόμαστε, διεκδικούμε και υποσχόμαστε δεν μπορεί παρά να γίνουν μέσα σε ένα πανηγύρι δημοκρατίας. Δημοκρατία που απαιτεί αλλαγές σε συνταγματικό και νομικό επίπεδο, αλλά κύρια δημοκρατία που ζυγιάζει και δένει καλά όλες τις μορφές της: άμεση, τοπική, αντιπροσωπευτική, δημοκρατία που επιλέγει, ελέγχει, ανατρέπει.
Γιατί τα ανέφερα όλα αυτά και τι σχέση έχουν με το συνέδριο; Γιατί είμαι πεισμένος πως και η εκκλησία έχει σ' όλη αυτή τη διαδικασία τον ουσιαστικό ρόλο της. Μια ελεύθερη και ζωντανή εκκλησία που βιώνει τις καλύτερες παραδόσεις της, μέσα και στο πλάι του κοινωνικού κινήματος,κοντά στις καθημερινές αγωνίες και τον καθημερινό πόνο των πολιτών, μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά σε λύσεις υπέρ της κοινωνίας. Εκκλησία που δεν ανέχεται και εξ ορισμού απορρίπτει οποιαδήποτε συναλλαγή με την κρατική εξουσία, όποια κι αν είναι αυτή, είναι δύναμη για την κοινωνική συνοχή και σταθερότητα.
Δεν κρύβουμε πως υπάρχουν ζητήματα όπου έχουμε διαφορετικές θεωρήσεις, πολλές φορές και ισχυρές διαφωνίες με την διοίκηση της εκκλησίας για ζητήματα που αφορούν την κοσμική της πρακτική. Θα είναι θετικό στις διάφορες εισηγήσεις, αυτές οι διαφορετικές θεωρήσεις να αναδειχθούν με παρρησία.
Για μας ο διαχωρισμός κράτους-εκκλησίας είναι στοιχείο μιας δημοκρατικής κοινωνίας, που κατά τη θεώρησή μας σέβεται απόλυτα το θρησκευτικό συναίσθημα και ζωογονεί και την ίδια την εκκλησία. Δεν αποφεύγουμε να συζητήσουμε δύσκολα ζητήματα όπως το θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας, ένα θέμα περίπλοκο με ιστορικές καταβολές, κρατικές παρεμβάσεις, πολλαπλούς φορείς, που δεν του αξίζει επικοινωνιακή διαχείριση και που δένεται με την απόλυτη εξασφάλιση του μισθού και της σύνταξης του κλήρου. Σε κάθε περίπτωση όμως ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ ως αξιωματική αντιπολίτευση, αλλά και ως κυβέρνηση της αριστεράς, θα ακολουθήσει το δρόμο του διαλόγου, της επιδίωξης συναίνεσης, του σεβασμού και της προφύλαξης των θεσμών χωρίς αιφνιδιασμούς.
Στο χωριό μου, το Πέρκο ορεινής Ναυπακτίας, ο παπάς είναι πηγή ζωής και φροντίδας. Δεν θα τον αφήσουμε, αντίθετα, θα τον βοηθήσουμε ώστε οι κόποι μιας ζωής ν’ αυγατίσουν. Να βρεθούμε όλοι στους δρόμους της αντίστασης, στους δρόμους της αλληλεγγύης. Μας αξίζει ένα καλύτερο μέλλον.
Η ιστορική συγκυρία καθορίζεται από την κρίση. Κρίση οικονομική, πολιτική, κοινωνική, κρίση αξιών και ιδεών και αυτή η κρίση σκιάζει κάθε μας στιγμή και πράξη. Συγχρόνως, σας καλώ να αξιοποιήσουμε τη λέξη «κρίση» και με την άλλη της σημασία, ως αξιολόγηση μιας περιόδου, μιας κατάστασης, προσώπων ή προσώπου και την εκ της αξιολόγησης απόφαση.
«Βάση της πολιτικής μας είναι η ακύρωση των μνημονιακών πολιτικών και η αντιμετώπιση του χρέους ως ευρωπαϊκό πρόβλημα με απαραίτητο στοιχείο τη διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του»
Και έχουμε πολλά να αξιολογήσουμε και να πάρουμε αποφάσεις. Τρία χρόνια τώρα ο λαός μας, η συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας, στενάζει κάτω από την πιο βάρβαρη νεοφιλελεύθερη πολιτική λιτότητας. Την πολιτική των μνημονίων. Τα εισοδήματα έχουν βαθιά περικοπεί, ιδιαίτερα των μισθωτών, συνταξιούχων, αγροτών, μικρομεσαίων. Ένα τσουνάμι ανεργίας σαρώνει τη χώρα, το κοινωνικό κράτος έχει διαλυθεί, τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας δίνονται ως εγγυήσεις στους τοκογλύφους δανειστές, η χώρα έχει μετατραπεί σε «αποικία χρέους», η οικονομική και διοικητική μηχανή έχει αποδιοργανωθεί. Η χώρα εν τέλει βρίσκεται στα πρόθυρα, αν δε βρίσκεται ήδη σε ανθρωπιστική κρίση. Η Ελλάδα λειτουργεί σαν πειραματόζωο επιβολής συγκεκριμένου μοντέλου, μέσα από το οποίο το διεθνές κεφάλαιο προσπαθεί να ξεπεράσει την κρίση του.
Τα πράγματα όμως είναι ακόμα χειρότερα: μαζί με την Ελλάδα που πληρώνει, υπάρχει η Ελλάδα, ναι αυτό το λεπτότατο στρώμα της κοινωνίας, που κερδίζει. Το «τρίγωνο της αμαρτίας» που συγκροτείται από ένα σάπιο πολιτικό σύστημα που θεωρεί τη χώρα και την κοινωνία ιδιοκτησία του και μετέρχεται αντιδημοκρατικές κοινοβουλευτικές πρακτικές και καταστολή για να επιβάλει την πολιτική του, τον κόσμο των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων και μέρος του μιντιακού συστήματος, έχει καθίσει στον τράχηλο του λαού μας και εθελόδουλα προσανατολισμένο στη διεθνή κλεπτοκρατία, απομυζά την κοινωνία.
Το ακόμα χειρότερο είναι πως παρά την προφανή κοινωνική καταστροφή, παρά την αναποτελεσματικότητα στην επίτευξη των στόχων που οι ίδιοι βάζουν, η συνταγή παραμένει αναλλοίωτη. Και ακόμα χειρότερα, η όποια προοπτική ανάπτυξης ιδιωτικοποιείται, την ίδια ώρα που αφαιρούνται από την κοινωνία όπλα. Πολιτικά όπλα, αναπτυξιακά όπλα, κοινωνικά όπλα.
Σ' αυτή τη δύσκολη στιγμή η αριστερά, ο «συνασπισμός ριζοσπαστικής αριστεράς-ενιαίο κοινωνικό μέτωπο» (ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ) δεν θα αφήσει την κοινωνία να συντριβεί. Δεν θα αφήσει τους ανθρώπους να συνηθίσουν στην φτώχεια.
Ο δικός μας δρόμος είναι ο δρόμος της αντίστασης, της κοινωνικής αλληλεγγύης και τουεναλλακτικού προγράμματος που θα ακυρώσει την μνημονιακή πολιτική λιτότητας, θα σταματήσει την καταστροφή, θα ανασυντάξει τις κοινωνικές δυνάμεις στο δρόμο της ανάπτυξης, με στόχο την εξυπηρέτηση των κοινωνικών αναγκών και την υπεράσπιση και διεύρυνση των κοινωνικών δικαιωμάτων.
Είμαστε πεισμένοι πως αν η κρίση της δεκαετίας του '30 ξεπεράστηκε μέσα από το κράτος, της δεκαετίας του '70 μέσα από τις αγορές, αυτή η κρίση θα ξεπεραστεί μέσα από τις κοινωνίες. Το πρόγραμμα ελπίδας που καταθέτουμε είναι και ρεαλιστικό και εφικτό. Έχει ως βάση του την ακύρωση των μνημονιακών πολιτικών, απαιτεί την αντιμετώπιση του χρέους ως ευρωπαϊκό πρόβλημα, κοινό νόμισμα- κοινό πρόβλημα, με απαραίτητο στοιχείo τη διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του. Αναζητά την αναδιανομή του πλούτου και ιεραρχεί ως πρώτες προτεραιότητες του οικονομικού προϊόντος την ανακούφιση των πλέον θιγόμενων κατηγοριών και την ενίσχυση των υπηρεσιών δημόσιας και δωρεάν υγείας και δημόσιας και δωρεάν παιδείας.
«Το θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας είναι ένα θέμα περίπλοκο με ιστορικές καταβολές, κρατικές παρεμβάσεις, πολλαπλούς φορείς, που δεν του αξίζει επικοινωνιακή διαχείριση και που δένεται με την απόλυτη εξασφάλιση του μισθού και της σύνταξης του κλήρου»
Το πρόγραμμα ελπίδας του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ θέλει μια κυβέρνηση και μια διοικητική μηχανή που δουλεύει μακριά και ενάντια στη διαπλοκή και τη διαφθορά. Η παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας απαιτεί σχεδιασμό και επιλογές σε επίπεδο χωροταξικό και οικονομικό, ώστε να αξιοποιηθούν η θέση και συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας και να ενδυναμωθεί η εσωτερική αγορά. Για μας η σχέση κόστους-οφέλους έχει πάντα κοινωνικό πρόσημο.
Επιτρέψτε μου έναν παραλληλισμό: αν στη θεολογία αναζητούμε το δρόμο της αρετής και της αγάπης και εξ αυτού αντιστρατευόμαστε την αμαρτία, η αριστερά υπηρετεί το δρόμο της ανθρώπινης δημιουργικότητας και αξιοπρέπειας και εξ αυτού μάχεται την ατομική και κοινωνική αδικία.
Για την αριστερά οι έννοιες της συλλογικότητας, της συνεργασίας, της κοινωνικής φροντίδας είναι έμφυτες και στο κοινωνικό και στο οικονομικό της πρόγραμμα και αυτά τα στοιχεία του δίνουν τον ριζοσπαστικό του χαρακτήρα. Εκείνο που μπορούμε όμως σίγουρα να υποσχεθούμε είναι πως όλα αυτά που επαγγελλόμαστε, διεκδικούμε και υποσχόμαστε δεν μπορεί παρά να γίνουν μέσα σε ένα πανηγύρι δημοκρατίας. Δημοκρατία που απαιτεί αλλαγές σε συνταγματικό και νομικό επίπεδο, αλλά κύρια δημοκρατία που ζυγιάζει και δένει καλά όλες τις μορφές της: άμεση, τοπική, αντιπροσωπευτική, δημοκρατία που επιλέγει, ελέγχει, ανατρέπει.
Γιατί τα ανέφερα όλα αυτά και τι σχέση έχουν με το συνέδριο; Γιατί είμαι πεισμένος πως και η εκκλησία έχει σ' όλη αυτή τη διαδικασία τον ουσιαστικό ρόλο της. Μια ελεύθερη και ζωντανή εκκλησία που βιώνει τις καλύτερες παραδόσεις της, μέσα και στο πλάι του κοινωνικού κινήματος,κοντά στις καθημερινές αγωνίες και τον καθημερινό πόνο των πολιτών, μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά σε λύσεις υπέρ της κοινωνίας. Εκκλησία που δεν ανέχεται και εξ ορισμού απορρίπτει οποιαδήποτε συναλλαγή με την κρατική εξουσία, όποια κι αν είναι αυτή, είναι δύναμη για την κοινωνική συνοχή και σταθερότητα.
Δεν κρύβουμε πως υπάρχουν ζητήματα όπου έχουμε διαφορετικές θεωρήσεις, πολλές φορές και ισχυρές διαφωνίες με την διοίκηση της εκκλησίας για ζητήματα που αφορούν την κοσμική της πρακτική. Θα είναι θετικό στις διάφορες εισηγήσεις, αυτές οι διαφορετικές θεωρήσεις να αναδειχθούν με παρρησία.
Για μας ο διαχωρισμός κράτους-εκκλησίας είναι στοιχείο μιας δημοκρατικής κοινωνίας, που κατά τη θεώρησή μας σέβεται απόλυτα το θρησκευτικό συναίσθημα και ζωογονεί και την ίδια την εκκλησία. Δεν αποφεύγουμε να συζητήσουμε δύσκολα ζητήματα όπως το θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας, ένα θέμα περίπλοκο με ιστορικές καταβολές, κρατικές παρεμβάσεις, πολλαπλούς φορείς, που δεν του αξίζει επικοινωνιακή διαχείριση και που δένεται με την απόλυτη εξασφάλιση του μισθού και της σύνταξης του κλήρου. Σε κάθε περίπτωση όμως ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ ως αξιωματική αντιπολίτευση, αλλά και ως κυβέρνηση της αριστεράς, θα ακολουθήσει το δρόμο του διαλόγου, της επιδίωξης συναίνεσης, του σεβασμού και της προφύλαξης των θεσμών χωρίς αιφνιδιασμούς.
Στο χωριό μου, το Πέρκο ορεινής Ναυπακτίας, ο παπάς είναι πηγή ζωής και φροντίδας. Δεν θα τον αφήσουμε, αντίθετα, θα τον βοηθήσουμε ώστε οι κόποι μιας ζωής ν’ αυγατίσουν. Να βρεθούμε όλοι στους δρόμους της αντίστασης, στους δρόμους της αλληλεγγύης. Μας αξίζει ένα καλύτερο μέλλον.
Ομιλία του Δ. Βίτσα, γραμματέα της πολιτικής επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ, στο συνέδριο "Εκκλησία και Αριστερά"
Ο Δημήτρης Βίτσας είναι νομικός, γραμματέας της πολιτικής επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ
