Σελίδες

Ρένα Δούρου: Να μπούμε στον 21ο αιώνα

της Ρένας Δούρου 

H Δευτέρα 19 Δεκεμβρίου δεν ήταν μια συνηθισμένη ημέρα. Ήταν μια ημέρα η οποία σημαδεύτηκε από τρία σοβαρά, με την έννοια της συμπύκνωσης των χαρακτηριστικών και των σημαινόμενων που εμπεριέχουν, περιστατικά - και τα τρία αιματηρά.

Επρόκειτο για ειδήσεις που έκαναν αστραπιαία το γύρο του κόσμου και αφορούσαν α) την πολύνεκρη επίθεση στη χριστουγεννιάτικη αγορά στο Βερολίνο, β) τη δολοφονία του ρώσου πρέσβη στην Άγκυρα καθώς και γ) τα πυρά κατά μουσουλμάνων σε ισλαμικό τέμενος στη Ζυρίχη, με αποτέλεσμα το θάνατο του δράστη και τον τραυματισμό τριών ατόμων. 

Είχε προηγηθεί, την Κυριακή 18 Δεκεμβρίου πολύνεκρη επίθεση σε τουριστικό χώρο στην Ιορδανία - μια ανησυχητική «πρωτιά» σε μια χώρα που μέχρι σήμερα είχε μείνει εκτός των, ενίοτε αιματηρών, ανακατατάξεων που συγκλονίζουν τη Μέση Ανατολή. 

Τα τρία αυτά γεγονότα αποτυπώνουν, μέσα από την τραγικότητά τους, τα χαρακτηριστικά, όχι μόνο μίας χρονιάς, του 2016 που φεύγει, αλλά μιας ολόκληρης περιόδου, που καθορίζει το διεθνές σκηνικό για τα επόμενα χρόνια. 

Ισλαμιστική τρομοκρατία, αδιαλλαξία, ρευστότητα του διεθνούς σκηνικού, επιδείνωση της ρήξης σουνιτών - σιϊτών, αναδιάταξη των ισορροπιών στη Μέση Ανατολή που συνιστά τη μήτρα ευρύτερων εξελίξεων - αποτελούν σε γενικές γραμμές τις τάσεις της χρονιάς που φεύγει, και όχι μόνον αυτής. 

Δεν αποτελεί έτσι είδηση η διαπίστωση ότι σήμερα βιώνουμε μια μεταβατική περίοδο κατά την οποία σταθερά σημεία αναφοράς αλλάζουν.

Με δεδομένο ότι η παγκόσμια τάξη στηρίζεται, όπως δείχνει η ιστορική εμπειρία, σε δύο πυλώνες - αφενός, την ισορροπία δυνάμεων και κύρους μεταξύ των χωρών που ηγεμονεύουν και αφετέρου τις, ως έναν βαθμό, κοινές αξίες -, σήμερα αυτά τα στηρίγματα είτε αμφισβητούνται, είτε παρουσιάζουν ρωγμές. 

Και το 2016 αποτέλεσε μια εμβληματική χρονιά στην κατεύθυνση αυτή. Μια χρονιά που σηματοδοτεί, με το ίδιο τρόπο αλλά με διαφορετικές εκφάνσεις, όπως στις αρχές του 20ού αιώνα, τις βασικές κατευθύνσεις του 21ου. Κατευθύνσεις που υποδεικνύουν πολυπολικότητα, διαφορετικότητα, μη προβλεψιμότητα και υψηλή επικινδυνότητα. 

Με λίγα λόγια, το 2016 είναι μια χρονιά που συμπυκνώνει τα χαρακτηριστικά που καθορίζουν τον 21ο αιώνα. Δεν πρόκειται για υπερβολή. Ειδικά αν λάβει κανείς υπόψη του τα χαρακτηριστικά που οδηγούν στη στρατολόγηση νέων μελών του Ισλαμικού Κράτους σε όλη την Ευρώπη - είτε πρόκειται για τη Γαλλία, τη Γερμανία, το Βέλγιο. 

Είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που έχουν να κάνουν με τις δυσλειτουργίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Είναι τα κρίσιμα χαρακτηριστικά που δεν απαντούν στις προσδοκίες της νέας γενιάς των νέων Ευρωπαίων. Εκείνων που ζητούν από την Ευρώπη δουλειά, κοινωνική ασφάλεια και κοινωνική δικαιοσύνη. 

Στις ρωγμές αυτές της ευρωπαϊκής μη ολοκλήρωσης αναπτύσσονται τα ζιζάνια του Ισλαμικού Κράτους - μιας νέας κατάστασης που δεν αφορά αποκλειστικά και μόνο τις κοινωνίες της Μέσης Ανατολής - της Αιγύπτου, της Συρίας, της Λιβύης ή του Ισραήλ - αλλά κι εκείνες της Ευρώπης, στο μέτρο και στο βαθμό που οι κυβερνήσεις της αποδεικνύονται κατώτερες των περιστάσεων. 

Και κυρίως οι κυβερνήσεις εκείνες που δίνουν τον τόνο. Που λειτουργούν ως ατμομηχανές της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Πλέον, όπως φάνηκε τη χρονιά που πέρασε, οι έννοιες, και κατά συνέπεια, τα προβλήματα - σχετικοποιούνται - αλλάζουν, επιβάλλουν νέα προσέγγιση υπό το φως των νέων,  καθοριστικών εξελίξεων, που χρήζουν ανάλογης ερμηνείας.

Πλέον, με νέα αναλυτικά εργαλεία, που όμως θα έχουν τις ρίζες τους στην εμπειρία του παρελθόντος, οφείλουμε να προχωρήσουμε στην ανάλυση των κινδύνων, των δυνατοτήτων και των προοπτικών του σήμερα.

«Μπορούμε να μάθουμε από την ιστορία, αλλά μπορούμε να παραπλανηθούμε όταν επιλέγουμε επιλεκτικά εκείνα τα στοιχεία από το παρελθόν προκειμένου να υποστηρίξουμε αυτό που ήδη έχουμε αποφασίσει να πράξουμε», γράφει η γνωστή ιστορικός, Μάργκαρετ Μακ Μίλαν. 

Αυτό είναι σήμερα το κρίσιμο ζητούμενο: η ανάγνωση του σήμερα μέσα από εκείνα τα στοιχεία που θα αποτελέσουν εφαλτήριο για μια νέα, προωθητική σύνθεση για την ανάλυση του σήμερα και του αύριο.

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται και οι εξελίξεις στην Ευρωζώνη γενικά και στη χώρα μας ειδικότερα.
Η περίπτωση της Ελλάδας είναι σημειακή. Αποκαλυπτική ευρύτερων, για το μέλλον του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, συσχετισμών δυνάμεων και δεδομένων.

Το 2017 θα είναι καθοριστικό για την εξέλιξη αυτού του εγχειρήματος.
Ενός συλλογικού, πολυπαραγοντικού εγχειρήματος που θα κρίνει πολύ περισσότερα, από την τύχη μίας χώρας ή ενός λαού…