του Νίκου Ξυδάκη
H λειτουργία της Δικαιοσύνης είναι και παιδευτική. Οφείλει να είναι. Οφείλει να μην είναι μόνον μια κανονιστική λειτουργία, μια εφαρμογή· δεν μπορεί άλλωστε, διότι συχνά, συχνότατα, ο δικαστής καλείται να εφαρμόσει τον νόμο κατά την ερμηνεία του και κατά τη συνείδησή του. Κι αυτή η συνείδηση σχηματίζεται δυναμικά, εναρμονιζόμενη με το κοινό περί δικαίου αίσθημα, αν και όχι υποτασσόμενη σε αυτό.
Η ομόφωνη απόφαση του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου Πατρών για τα γεγονότα στα φραουλοχώραφα της Νέας Μανωλάδας, δεν ανταποκρίνεται σε αυτή την παιδευτική λειτουργία της Δικαιοσύνης. Δεν βρίσκεται σε αρμονία με το κοινό περί δικαίου αίσθημα, με τις θεμελιώδεις αξίες της Ελληνικής Δημοκρατίας, με τις ανθρωπιστικές αρχές. Η αθώωση των δύο κατηγορουμένων και οι ποινές με ανασταλτικό χαρακτήρα και εξαγοράσιμες για τους άλλους δύο, δείχνουν μια Δικαιοσύνη τυφλή στα κατά συρροήν και κατ’ εξακολούθησιν μηνύματα από τις φράουλες της οργής και της μεταμφιεσμένης δουλοπαροικίας.
Το μήνυμα που στέλνει το δικαστήριο στα φραουλοχώραφα της Νέας Μανωλάδας και σε κάθε αγροτική περιοχή με εργάτες γης υπό παρόμοια μεταχείριση, είναι ότι ο γεωκτήμων μπορεί να καθυστερεί δεδουλευμένα, μπορεί να μην τηρεί τις κατά νόμο υποχρεώσεις του, μπορεί να κάνει χρήση μαύρης εργασίας. Το μήνυμα είναι ότι ο επιστάτης μπορεί να πυροβολεί εναντίον ανθρώπων και να πέφτει στα μαλακά, σχεδόν ατιμώρητος. Τυφλή και αμνήμων η Δικαιοσύνη: ο ένας εκ των τριών κατηγορουμένων επιστατών, σύμφωνα με καταγγελία, είχε αναμιχθεί και στο παρελθόν σε ανάλογη επίθεση ― τον Αύγουστο του 2012 σφήνωσαν το κεφάλι ενός Αιγύπτιου στην πόρτα αυτοκινήτου και τον έσυραν στην κεντρική οδό, για φρονηματισμό και παραδειγματισμό. Ενα χρόνο αργότερα, τον Απρίλιο του 2013, ο ίδιος μοίραζε σκάγια σε Ασιάτες εργάτες φράουλας.
Στην απόφαση του Μικτού Ορκωτού Πατρών δεν αγνοείται μόνον το κοινό αίσθημα, αλλά και οι νόμοι περί εμπορίας ανθρώπων (τράφικινγκ) που έχει θεσπίσει η Ελληνική Δημοκρατία, όπως σχολίασαν συνήγοροι και νομικοί. Η απόφαση επίσης αγνόησε την εκτενή και τεκμηριωμένη εισήγηση της εισαγγελέως.
Δυστυχώς, το μήνυμα της απόφασης είναι ότι η μαύρη, αδήλωτη και απλήρωτη εργασία στην Ελλάδα του 2014 τελεί υπό καθεστώς διακριτικής ανοχής, ενδεχομένως και ατιμωρησίας. Διαστέλλοντας το μήνυμα: οι συνθήκες δουλοπαροικίας του αμερικανικού Νότου τον 19ο αιώνα μπορεί να γίνουν ανεκτές στην Ελλάδα του 21ου αιώνα. Υπερδιαστέλλοντας, μια επελαύνουσα δυστοπία: οι τέτοιες συνθήκες μπορεί να αγγίξουν όλους τους εργαζόμενους, και τους Ελληνες πολίτες, όχι μόνο τους Ασιάτες παρίες.
Κι όμως, υπάρχουν καλλιεργητές και επιχειρηματίες, πολλοί, που τηρούν τις υποχρεώσεις και τις συμφωνίες τους, με αυτοσεβασμό και σεβασμό προς την ανθρώπινη ύπαρξη. Η ατιμωρησία των ασυνεπών και ασεβών συνιστά περιφρόνηση για τους έντιμους, για όσους πιστεύουν έργω ότι η δουλεία έχει καταργηθεί.
Ευτυχώς, η Δικαιοσύνη μπορεί να επανορθώσει. Μια χαραμάδα φωτός: χθες, η Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ευτέρπη Κουτζαμάνη ζήτησε να λάβει την καθαρογραμμένη απόφαση του δικαστηρίου, για να εξετάσει ενδεχόμενη αναίρεσή της κατά το αθωωτικό σκέλος. Στα χέρια της κ. Κουτζαμάνη βρίσκονται όχι μόνο το κύρος της Διακοσύνης και η τιμή των δικαστών, αλλά και η αρμονική συνύπαρξη των θεσμών με το κοινό περί δικαίου αίσθημα, η παιδευτική λειτουργία της Δικαιοσύνης: να μην γίνει η χώρα Νέα Μανωλάδα.
