του Αριστείδη Μπαλτά
Βεβαίως
να επιστραφούν τα μάρμαρα. Αλλά όχι επειδή ο Έλγιν τα έκλεψε. Κλοπή
προϋποθέτει ιδιοκτησία και ο τότε νόμιμος ιδιοκτήτης τους, μολονότι
απρόσιτος στο ημίφως του χαρεμιού, είχε νομίμως εξουσιοδοτήσει τους
κατά τόπους αγάδες να προβαίνουν στις προσήκουσες πράξεις
αγοραπωλησίας. Ο Έλγιν απλώς αγόρασε τα μάρμαρα από κάποιον αγά και ίσως
πλήρωσε επιπλέον μερικούς χειρώνακτες να κατεβάσουν τα κομμάτια.
Νομικά άψογες διαδικασίες που ακολούθησαν κατά γράμμα τους τότε κανόνες
της αγοράς. Ο κ. Σαμαράς δεν μπορεί να προσάψει στον Λόρδο Έλγιν
τίποτε απολύτως. Εκτός ίσως από τον θαυμασμό του τελευταίου για τον
Αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό -θαυμασμό ομολογουμένως κομμάτι βάρβαρο.
Όπως και νάχει, ο Μπένγιαμιν δεν αμφισβητεί ότι ο Παρθενώνας παραμένει “πολιτιστικός θησαυρός”. Και -μπορούμε να προσθέσουμε- με μέγεθος που ορίζει την κλίμακα ολόκληρου του Δυτικού, λεγόμενου, Πολιτισμού. Ο οποίος πράγματι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα. Ναι, το Λονδίνο οφείλει απαρεγκλίτως να επιστρέψει τα μάρμαρα.
Αλλά το Λονδίνο αρνείται. Γιατί είναι μητρόπολη. Από εκείνες όπου συρρέουν τα μεγάλα ρεύματα των μεταναστών και των προσφύγων, οι σύγχρονοι δούλοι της παγκοσμιοποίησης. Από τις πατρίδες αυτών των δούλων η μητρόπολη δεν άντλησε μόνον πρώτες ύλες, ιδρώτα και αίμα. Απόσπασε και πολιτιστικούς θησαυρούς. Γιατί καμιά μητρόπολη δεν γίνεται τέτοια μόνο με χρήμα και όπλα. Εδραιώνει τη δύναμή της μόνον αν κυριαρχήσει και στο συμβολικό επίπεδο, εκεί όπου μπορεί να ταπεινωθεί ο νικημένος. Τα λάφυρα εκτίθενται υπερήφανα στο μητροπολιτικό έδαφος για να επιτελέσουν αυτήν ακριβώς την ταπείνωση.
Το χρέος της Δύσης προς τα θύματά της δεν είναι από εκείνα που αποπληρώνονται ή διαγράφονται. Τα διογκούμενα κύματα της μετανάστευσης προς τις μητροπόλεις της δεν είναι πάρα απτή έκφραση αυτού ακριβώς του χρέους. Τα κύματα θα κοπάσουν μόνον αν η Δύση αρχίσει να επιστρέφει τον πλούτο που συσσώρευσε εκεί όπου τον απόσπασε. Η επιστροφή μπορεί να αρχίσει από το συμβολικό επίπεδο, το επίπεδο όχι μόνο της ταπείνωσης αλλά και του σεβασμού. Δηλαδή να γυρίσουν στους τόπους καταγωγής τους και τα αρχαιοελληνικά μάρμαρα και οι αιγυπτιακές μούμιες και τα κινέζικα βάζα και τα ινδικά αγάλματα και οι αφρικανικές μάσκες. Κι αν δεν υπάρχουν κατάλληλα εκθετήρια, ας πληρώσει η Δύση να φτιαχτούν. Εν λευκώ. Αποκλειστικά υπό τους όρους ευαισθησίας των γηγενών. Μα να αδειάσει το Βρετανικό Μουσείο και το Λούβρο; Ναι, αν ανοίγει έτσι η προοπτική να ζήσουμε όλοι σε έναν κόσμο δικαιότερο.
Καμιά
μητρόπολη δεν γίνεται τέτοια μόνο με χρήμα και όπλα. Εδραιώνει τη
δύναμή της μόνον αν κυριαρχήσει και στο συμβολικό επίπεδο, εκεί όπου
μπορεί να ταπεινωθεί ο νικημένος.
Οπότε
γιατί να επιστραφούν τα μάρμαρα; Προφανώς γιατί αποτελούν πολιτιστικό
θησαυρό που μας κληροδότησαν οι πρόγονοι. Ας ακούσουμε ωστόσο τον
Μπένγιαμιν: “[...] Οι πολιτιστικοί θησαυροί… οφείλουν την ύπαρξή
τους, όχι μόνον στις ιδιοφυΐες που τους δημιούργησαν, αλλά και στον
ανώνυμο μόχθο των συγχρόνων τους. Δεν υπάρχει μνημείο πολιτισμού που να
μη συνιστά ταυτόχρονα μνημείο βαρβαρότητας“. Ο Παρθενώνας μνημείο
βαρβαρότητας; Ύβρις. Μολαταύτα εκεί παραπέμπει το μαστίγιο που
παρακινούσε τα θύματα των πολέμων και της ανέχειας, εκείνους που
εξακολουθούμε να ονομάζουμε δούλους, να κουβαλούν και να στεριώνουν τα
μάρμαρα όπου ήθελε ο Ικτίνος. Αλλά έτσι η σχέση με τους προγόνους
μπερδεύεται: είμαστε απόγονοι του Ικτίνου ή των δούλων που έκτισαν τον
Παρθενώνα με τα χέρια τους;Όπως και νάχει, ο Μπένγιαμιν δεν αμφισβητεί ότι ο Παρθενώνας παραμένει “πολιτιστικός θησαυρός”. Και -μπορούμε να προσθέσουμε- με μέγεθος που ορίζει την κλίμακα ολόκληρου του Δυτικού, λεγόμενου, Πολιτισμού. Ο οποίος πράγματι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα. Ναι, το Λονδίνο οφείλει απαρεγκλίτως να επιστρέψει τα μάρμαρα.
Αλλά το Λονδίνο αρνείται. Γιατί είναι μητρόπολη. Από εκείνες όπου συρρέουν τα μεγάλα ρεύματα των μεταναστών και των προσφύγων, οι σύγχρονοι δούλοι της παγκοσμιοποίησης. Από τις πατρίδες αυτών των δούλων η μητρόπολη δεν άντλησε μόνον πρώτες ύλες, ιδρώτα και αίμα. Απόσπασε και πολιτιστικούς θησαυρούς. Γιατί καμιά μητρόπολη δεν γίνεται τέτοια μόνο με χρήμα και όπλα. Εδραιώνει τη δύναμή της μόνον αν κυριαρχήσει και στο συμβολικό επίπεδο, εκεί όπου μπορεί να ταπεινωθεί ο νικημένος. Τα λάφυρα εκτίθενται υπερήφανα στο μητροπολιτικό έδαφος για να επιτελέσουν αυτήν ακριβώς την ταπείνωση.
Το χρέος της Δύσης προς τα θύματά της δεν είναι από εκείνα που αποπληρώνονται ή διαγράφονται. Τα διογκούμενα κύματα της μετανάστευσης προς τις μητροπόλεις της δεν είναι πάρα απτή έκφραση αυτού ακριβώς του χρέους. Τα κύματα θα κοπάσουν μόνον αν η Δύση αρχίσει να επιστρέφει τον πλούτο που συσσώρευσε εκεί όπου τον απόσπασε. Η επιστροφή μπορεί να αρχίσει από το συμβολικό επίπεδο, το επίπεδο όχι μόνο της ταπείνωσης αλλά και του σεβασμού. Δηλαδή να γυρίσουν στους τόπους καταγωγής τους και τα αρχαιοελληνικά μάρμαρα και οι αιγυπτιακές μούμιες και τα κινέζικα βάζα και τα ινδικά αγάλματα και οι αφρικανικές μάσκες. Κι αν δεν υπάρχουν κατάλληλα εκθετήρια, ας πληρώσει η Δύση να φτιαχτούν. Εν λευκώ. Αποκλειστικά υπό τους όρους ευαισθησίας των γηγενών. Μα να αδειάσει το Βρετανικό Μουσείο και το Λούβρο; Ναι, αν ανοίγει έτσι η προοπτική να ζήσουμε όλοι σε έναν κόσμο δικαιότερο.
