Υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες με τους άλλους. Υπάρχουν παιδιά που δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες στη μόρφωση, την παιδεία και την εκπαίδευση. Υπάρχουν παιδιά που δε θα πάνε να ακούσουν μουσική, να δουν θέατρο. Πολλές φορές δε μπορεί καλά καλά να παίξουν. Όμως αυτά τα παιδιά είναι το ίδιο ευαίσθητα, κάποια μπορεί να είναι εξαιρετικά ταλαντούχα. Ο χρόνος θα περάσει και δε θα το μάθουν ίσως ποτέ, καθώς δε τους δόθηκε μια ευκαιρία.
H Κρατική Ορχήστρα Αθηνών ξεκίνησε φέτος ένα πρόγραμμα, το Δικαίωμα στη μουσική, το οποίο φιλοδοξεί κατ΄αρχάς να μεταδώσει το μήνυμα ότι η μουσική δεν είναι μία πολυτέλεια προορισμένη μόνον για μυημένους ή προνομιούχους, αλλά ένα αγαθό στο οποίο μπορούν και πρέπει να έχουν πρόσβαση όλοι.
Γι αυτό η Ορχήστρα δραστηριοποιείται και συναντά τους, κάθε ηλικίας, συμπολίτες μας που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας ή προβλήματα οικονομικά, που οφείλουν για κάποιο λόγο να ζουν περιορισμένοι ή μακριά και τους προσφέρει την χαρά της ακρόασης ζωντανής μουσικής. Το πρόγραμμα αναπτύσσεται μέσω δύο βασικών δράσεων.
Η μία αφορά στην πραγματοποίηση δωρεάν συναυλιών από ένα από τα οκτώ διαφορετικά μουσικά σύνολα της Κ.Ο.Α. κάθε φορά, σε ειδικά σχολεία, ιδρύματα για παιδιά, σχολεία σε υποβαθμισμένες περιοχές, νοσοκομεία παίδων, ιδρύματα αγωγής ανηλίκων και θεραπευτικές κοινότητες, όπως οι μονάδες του προγράμματος 18 ΑΝΩ του Ψ.Ν.Α., το Πρόγραμμα Απεξάρτησης «Θησέας», οι Φυλακές Κορυδαλλού, οι Φυλακές Ανηλίκων Αυλώνα, η Κιβωτός του Κόσμου, η Θεοτόκος, τα Ιδρύματα Χατζηκυριάκειο και Χατζηκώνστα, η Εταιρεία Προστασίας Σπαστικών, το Νοσοκομείο Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού» κ.ά.
Η μία αφορά στην πραγματοποίηση δωρεάν συναυλιών από ένα από τα οκτώ διαφορετικά μουσικά σύνολα της Κ.Ο.Α. κάθε φορά, σε ειδικά σχολεία, ιδρύματα για παιδιά, σχολεία σε υποβαθμισμένες περιοχές, νοσοκομεία παίδων, ιδρύματα αγωγής ανηλίκων και θεραπευτικές κοινότητες, όπως οι μονάδες του προγράμματος 18 ΑΝΩ του Ψ.Ν.Α., το Πρόγραμμα Απεξάρτησης «Θησέας», οι Φυλακές Κορυδαλλού, οι Φυλακές Ανηλίκων Αυλώνα, η Κιβωτός του Κόσμου, η Θεοτόκος, τα Ιδρύματα Χατζηκυριάκειο και Χατζηκώνστα, η Εταιρεία Προστασίας Σπαστικών, το Νοσοκομείο Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού» κ.ά.
Συναντήσαμε τους ανθρώπους της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και τους μουσικούς που παίρνουν μέρος στο πρόγραμμα. Μοιράστηκαν μαζί μας τις ιστορίες τους. Είναι συγκλονιστικές.
Τι επιδιώκει ακριβώς η Κ.Ο.Α. μέσω αυτού του προγράμματος;
Καταρχάς επιδιώκει να προσφέρει χαρά και ουσιαστική ψυχαγωγία σε παιδιά ή και ενήλικες που για διαφορετικούς λόγους ο καθένας δυσκολεύονται ή και αδυνατούν να έρθουν οι ίδιοι στις τακτικές μας συναυλίες. Επιδιώκει επίσης να δώσει ειδικά στους μικρότερους ακροατές μία πρώτη γεύση από το τι είναι μία ορχήστρα, ποιος είναι ο κόσμος της, ποια μουσικά όργανα την αποτελούν, τι ήχο παράγουν και όλα αυτά να τους τα διδάξει μ΄έναν άμεσο, μη ακαδημαϊκό τρόπο που δανείζεται συχνά τους όρους του παιχνιδιού. Έτσι καταλύεται η επιφύλαξη ορισμένων μικρότερων αλλά και μεγαλύτερων ακροατών απέναντι σ΄ένα μουσικό είδος (τη λόγια μουσική) που αντιμετωπίζεται συχνά με δέος και με το φόβο ότι πρόκειται για κάτι που δεν μπορεί ο ακροατής να το προσλάβει άμεσα-εν αντιθέσει με άλλα είδη μουσικής. Μακροπρόθεσμα ένας ενήλικος μπορεί να γίνει ένας συνειδητός ακροατής και ένας ανήλικος να αποτελέσει μέλος μίας νέα γενιάς μουσικών ή μουσικόφιλων. Αυτή είναι και η ευχή μας: σε μία χώρα όπου η μουσική παιδεία υστερεί, το μέλλον να είναι πολύ πιο ευοίωνο και «εξοπλισμένο» με ακόμα περισσότερους ταλαντούχους μουσικούς και κυρίως με πολύ περισσότερους ταλαντούχους ακροατές.
Ποιο είναι το πιο ενδιαφέρον πράγμα που συναντήσετε μέχρι στιγμής;
Αυτό που μας εξέπληξε απ΄την αρχή ήταν η τεράστια ζήτηση που υπήρχε από τα σχολεία της Αττικής. Και να φανταστείτε ότι αυτό το πρόγραμμα δεν το διαφημίσαμε μια που η φετινή του εφαρμογή είναι πιλοτική. Έτσι απευθυνθήκαμε ουσιαστικά σε λίγους φορείς ή σχολεία που ήδη γνωρίζαμε. Σε διάστημα μικρότερο των 15 ημερών τα τηλέφωνα στο γραφείο άρχισαν να χτυπούν ασταμάτητα από καθηγητές σχολείων ή επικεφαλής ιδρυμάτων που είχαν πληροφορηθεί από συναδέλφους ή φίλους τους για το πρόγραμμά μας και επιθυμούσαν να δηλώσουν συμμετοχή. Αποτέλεσμα; Ενώ ξεκινήσαμε με προϋπολογισμό που θα κάλυπτε 48 συναυλίες, κάνοντας αλχημείες κατορθώσαμε να προγραμματίσουμε τελικώς 64 συναυλίες. Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που συναντήσατε μέχρι στιγμής; Οι χώροι και η υλικοτεχνική υποδομή πολλών από αυτά τα σχολεία ή τους φορείς. Για πολλές περιπτώσεις δεν αναφερόμαστε απλώς στην έλλειψη κατάλληλου χώρου υποδοχής μίας συναυλίας ή γενικώς μίας καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Αναφερόμαστε σ΄ό,τι θα έπρεπε να είναι αυτονόητο: αξιοπρεπείς χώροι διδασκαλίας που έχουν εξασφαλισμένα τα απολύτως βασικά όπως π.χ. θέρμανση. Αντιστοίχως ελλείψεις συναντήσαμε και σε ειδικευμένο διδακτικό προσωπικό -καθηγητές μουσικής-, τόσο στα κανονικά όσο και στα ειδικά σχολεία. -Έχουμε ταλέντο στη μουσική ως χώρα; Έχουμε πολλά ταλέντα αλλά ίσως ακόμα σημαντικότερο είναι ότι έχουμε πολλούς ανθρώπους που αγαπούν πραγματικά την μουσική ανεξαρτήτως είδους. Γι αυτό κι ο βασικός στόχος μας σ΄αυτό το πρόγραμμα είναι κυρίως να διαπλάσουμε ακόμα περισσότερους συνειδητούς ακροατές με αγάπη για την μουσική.
Οι μουσικοί μας αφηγούνται τις ιστορίες τους από τα σχολεία
Παναγιώτης Τζιώτης (Α' Βιολί):
«Με συγκίνησε μία φράση που την άκουσα από δύο διαφορετικούς ανθρώπους στις συναυλίες που δώσαμε σε φυλακές: "Νόμιζα ότι η κλασική μουσική είναι κάτι ελιτίστικο, έξω και μακριά από εμένα. Άλλαξα γνώμη...". Κάτι άλλο που μου έκανα φοβερή εντύπωση ήταν ο τρόπος που αντέδρασαν στην μουσική δύο μωρά (πολύ μωρά, σε καρότσι) στο πρόγραμμα απεξάρτησης μητέρων του 18 ΑΝΩ: Παρακολουθούσαν απολύτως ήσυχα, με ολάνοιχτα μάτια, απολύτως προσηλωμένα-και μετά νομίζουμε εμείς ότι έχουμε αυτοσυγκέντρωση και αυτοκυριαρχία. Ούτως ή άλλως αυτές οι συναυλίες δείχνουν σ΄αυτά τα παιδιά πώς μπορείς να είσαι προσηλωμένος σ΄ένα στόχο, μετέχοντας σε κάτι ομαδικό χωρίς να χάνεις τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σου, χωρίς να εξαφανίζεται η προσωπικότητά σου. 'Ισως όμως εμείς να μαθαίνουμε περισσότερα τελικά. Εγώ αισθάνομαι ότι με αυτές τις συναυλίες επανακαθορίζεται η στάση μας απέναντι στην ζωή. Από μικρός που έπαιζα μουσική, παρακολουθούσα τα μαθήματά μου κι αγωνιζόμουν, υπήρχαν στιγμές που αναρωτιόμουν για ποιο λόγο τα κάνω όλα αυτά; Ε, λοιπόν μετά την πρώτη τέτοια συναυλία μας έδωσα για πρώτη φορά την απάντηση. Συνειδητοποίησα τον εαυτό μου εξ αντανακλάσεως».
Κώστας Αυγερινός (τρομπόνι-κορυφαίος):
«Ίσως αυτές να είναι οι ωραιότερες συναυλίες που έχουμε ποτέ δώσει. Τι μου έχει κάνει την μεγαλύτερη εντύπωση; Μ΄έχει συγκινήσει η αφοσίωση με την οποία φροντίζουν οι καθηγητές στα ειδικά σχολεία τους μαθητές τους-κι αυτό παρότι εργάζονται συχνά σε πολύ αντίξοες συνθήκες και πρώτα-πρώτα από την πλευρά της υλικοτεχνικής υποδομής. Αυτό είναι κι ένα μάθημα ζωής για εμάς. Δεν θα ξεχάσω επίσης ποτέ ένα κανονικό δημοτικό σχολείο στο Χιλιομόδι όπου, χάρη σε απολύτως αφοσιωμένους δασκάλους και σε μία εκπληκτική δασκάλα μουσικής, τα παιδιά ήταν περισσότερο κι από ενημερωμένα για το τι είναι μία συμφωνική ορχήστρα, τι είναι και πώς ακούγεται κάθε μουσικό όργανο και τι θα τους παίζαμε. Το αποτέλεσμα ήταν ότι παρακολούθησαν την συναυλία απόλυτα αφοσιωμένα, με βλέμματα γεμάτα αγάπη και θαυμασμό. Αντιθέτως έχουμε συναντήσει σε μουσικά σχολεία παιδιά με πολύ λιγότερες γνώσεις. Όσο για τα ειδικά σχολεία ποτέ δεν έχουμε συναντήσει μεγάλες δυσκολίες γιατί η μουσική καθηλώνει τα παιδιά. Και βέβαια έχουμε συναντήσει ειδικά παιδιά με μεγάλο μουσικό ταλέντο. Στο 18 ΑΝΩ πάλι ήθελα περισσότερο να μιλάω μ΄αυτά τα παιδιά παρά να παίζω μουσική: Ξεκινώντας απ΄την κλασική μουσική κάναμε εξαιρετικά ενδιαφέρουσες κουβέντες για τα πάντα...»
Σπύρος Λάμπουρας (κρουστά-κορυφαίος):
«Παίζοντας στα ειδικά σχολεία καταλαβαίνεις την δύναμη που έχει η ζωή μέσω της μουσικής. Δεν θα ξεχάσω π.χ. ποτέ ένα παιδάκι από κάποιο ειδικό σχολείο το οποίο είχε και κινητικές δυσκολίες τέτοιες ώστε να του είναι δύσκολο ακόμα και να κρατήσει το ντέφι. Κι όταν τα κατάφερε η χαρά του ήταν τόσο μεγάλη που κατασυγκινήθηκα. Αντίθετα μία αρνητική εμπειρία μου προέρχεται από τους μαθητές σε ορισμένα κανονικά σχολεία. Είναι σαφές ότι από αυτά τα παιδιά λείπει το συναίσθημα καθώς είναι εγκλωβισμένα για να μην πω κεραυνοβολημένα από μία κακώς εννοούμενη τετράγωνη λογική που δεν αφήνει κανένα περιθώριο στην φαντασία τους».
Χριστίνα Παντελίδου (όμποε)-Βαγγέλης Σταθουλόπουλος (φλάουτο):
«Υπήρξαν πολλές στιγμές που συγκινηθήκαμε πολύ. Όταν π.χ. συναντήσαμε σ΄ένα ειδικό σχολείο ένα αυτιστικό κορίτσι που μετά βίας μιλούσε κι όμως ήξερε όλα τα μουσικά όργανα μιας συμφωνικής ορχήστρας, ξεχωρίζοντας ακόμα π.χ. και το αγγλικό κόρνο από το όμποε. Γι αυτό και ζητήσαμε από εκείνην να μας παρουσιάσει: "Ο Βαγγέλης που παίζει φλάουτο, ο Σπύρος που παίζει κλαρινέτο...". Ζήσαμε μία αντίστοιχη συγκλονιστική εμπειρία σ΄ένα ειδικό σχολείο όπου γνωρίσαμε και τον Στέλιο, ένα αγοράκι 7-8ετών με σύνδρομο Down. Όταν ξεκινήσαμε να παίζουμε ο Στέλιος κάθισε δίπλα στον Μουρίκη (κλαρινέτο) και τον παρακολουθούσε μαγεμένος κι ακίνητος, χωρίς να τον ενοχλεί καθόλου. Ήταν απόλυτα δοσμένος. Στο τέλος κάναμε ένα παιχνίδι καλώντας μερικά παιδιά να μας διευθύνουν (ακολουθούσαμε τον ρυθμό τους πηγαίνοντας πιο αργά ή πιο γρήγορα, πιο ψηλά ή πιο χαμηλά). Ο Στέλιος ήταν ο πιο ενθουσιώδης κι ο πιο παραστατικός. Και είχε μετά τέτοιο ενθουσιασμό που υποκλίθηκε και ήρθε και μας φίλησε με πολλή αγάπη έναν-έναν με την σειρά που είχαμε και στο κουιντέτο. Η αλήθεια είναι ότι όπου πήγαμε παρατηρήσαμε ότι τα παιδιά νοιώθουν πολύ πιο οικεία όταν μας βλέπουν να παίζουμε έτσι, με τα καθημερινά μας ρούχα, καθισμένοι δίπλα τους. Άλλη φοβερή εμπειρία ήταν στο 18 ΑΝΩ, όπου πήγαμε να παίξουμε σε 6-7 κοπέλες. Μας υποδέχτηκαν πολύ ζεστά στο σαλόνι του σπιτιού όπου φιλοξενούνται. Είχαν φτιάξει και μηλόπιτα να μας κεράσουν. Μία από τις κοπέλες ήταν ρωσικής καταγωγής. Όταν παίξαμε λοιπόν "Το Πέταγμα της Μέλισσας", την ορχηστρική εισαγωγή της όπερας του Νικολάι Ρίμσκι-Κόρσακοφ "Το παραμύθι του τσάρου Σαλτάν", η οποία είναι εμπνευσμένη από το ομώνυμο ρωσικό παραδοσιακό παραμύθι, η κοπέλα αυτή που δεν ήξερε ποιο είναι το μουσικό κομμάτι μας εξομολογήθηκε ότι όση ώρα παίζαμε η μουσική την έκανε να ανακαλέσει ένα παραμύθι που είχε ακούσει μικρή στην Ρωσία. "Ποιο;" την ρωτήσαμε. "Το παραμύθι", απάντησε, "του τσάρου Σαλτάν"! Στην ίδια συναυλία, επειδή ήταν της Αγίας Άννας και ένα από τα κορίτσια το λένε Αννα, μας ζήτησαν να της παίξουμε κάτι. Της παίξαμε ένα κομμάτι από την μουσική του Μάρβιν Χάμλις για το "Κεντρί". "Θα 'χω να το λέω", μας είπε συγκινημένη, "πως οι μουσικοί της Κρατικής μου έπαιξαν στην γιορτή μου. Ξέρετε τι είναι αυτό για μένα;". Μετά μας ζήτησαν όλες να παίξουμε λίγο ακόμα. Τις ρωτήσαμε τι. Κι εκείνες αν και ήταν ακόμα 9 Δεκεμβρίου μας ζήτησαν χριστουγεννιάτικα. Για εμάς αυτός ήταν ένα συμβολισμός της επιστροφής αυτών των κοριτσιών στην κανονικότητα μίας οικογενειακής ζωής...»
Νίκος Χαλιάσας (β' βιολί): «Κάτι που με εντυπωσιάζει σε αυτές τις συναυλίες και συνοψίζει και τον στόχο μας νομίζω είναι αυτό που μας έχει συμβεί αρκετές φορές: Ολοκληρώνουμε το πρόγραμμά μας και τα παιδιά μας μπιζάρουν ρυθμικά και εν χορώ "κι άλλο κι άλλο...". Μου έχει επίσης συμβεί να μας πουν αργότερα γονείς ότι αφού δώσαμε μία συναυλία σε κάποιο σχολείο, τα παιδιά τους, τους ζήτησαν να ασχοληθούν με τη μουσική. Δεν είναι τόσο περίεργο αν σκεφτεί κανείς ότι πολλά από αυτά τα παιδιά δεν έχουν την δυνατότητα να πάνε σε μία συναυλία συμφωνικής μουσικής ή να δουν από κοντά τα μουσικά όργανα. Αυτή είναι νομίζω και μία από τις βασικότερες επιδιώξεις αυτού του προγράμματος: Κάποια παιδιά επιστρέφοντας στο σπίτι τους μετά από μία τέτοια συναυλία να πουν στους δικούς τους π.χ. "θέλω να μάθω τσέλο"...».
Το πρόγραμμα της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών συνεχίζεται όλο και σε περισσότερα σχολεία.
Παράλληλα συνεχίζονται οι συνήθεις εκπαιδευτικές δραστηριότητες της Ορχήστρας οι οποίες, όπως και τα προηγούμενα χρόνια, προβλέπουν: «Ανοιχτές δοκιμές»: Πρόσκληση παιδιών προσχολικής ηλικίας και μαθητών του δημοτικού να παρακολουθήσουν επιλεγμένες δοκιμές της Ορχήστρας Παρακολούθηση των συναυλιών της Κ.Ο.Α. από μαθητές σχολείων όλων των βαθμίδων και σπουδαστές ωδείων με την συμβολική συμμετοχή των 3 ευρώ (για ομαδικές κρατήσεις) Εργαστήρια για χάλκινα πνευστά όλων των επιπέδων και ηλικιών από κορυφαίους μουσικούς της Κ.Ο.Α. που προσφέρουν δωρεάν τις γνώσεις τους στους ενδιαφερόμενους
Τα εργαστήρια γίνονται και φέτος σε συνεργασία με το Ωδείο «Φίλιππος Νάκας»
Το πρόγραμμα «Δικαίωμα στη Μουσική» εφαρμόζεται χάρη στην δωρεά του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος».
